مطالعه‌ واج‌شناختی گونه‌ سربازی از گونه‌های زبان بلوچی مکرانی

زبان‌ها در اثر تحولات تاریخی و پراکندگی‌های جغرافیایی دارای گوناگونی‌های گویشی و لهجه‌ای می‌شوند که مطالعه‌ زبان‌شناختی آن‌ها از نیازهای دانش امروزی بشر می‌باشد. بلوچی مکرانی که از زبان‌های ایرانی غربی است در جنوب سیستان و بلوچستان و شرق هرمزگان صحبت می‌شود. هدف این تحقیق بررسی توصیفی-تحلیلی مشخصه‌های تولیدی-آکوستیکی دستگاه واجی گویش بلوچی سربازی در دستور زایشی و تعیین هویت آن‌ها به کمک الگوی استخراج واج برکوئست (2006) می‌باشد. انگاره‌ منبع/ صافی جهت برخی توضیحات علمی استفاده شده است.  داده‌ها به صورت کتابخانه‌ای و میدانی، از 40 فرد بی‌سواد 30 تا 80 ساله از دهکده‌های گرک، مچان و بندیگان در حومه‌ سرباز سیستان و بلوچستان گردآوری شده‌اند. داده‌ها با فرمت wav  ضبط و توسط praat و excel تحلیل و با الفبای ipa آوا نویسی شدند. یافته‌ها نشان می‌دهند: 1. این گویش دارای 21 همخوان شامل صداهای انسدادی، سایشی، انسایشی، خیشومی، لرزشی، کناری و غلت، 6 واکه‌ ساده و 2 واکه‌ مرکب است. 2. در میان همخوان‌های انسدادی دو همخوان برگشتی یافت می‌شود. 3. نمودار کیفیت واکه‌های به دست آمده تفاوت‌هایی را با نمودار واکه‌های ipa، از جمله پیشین‌شدگی [u] و نشانه‌هایی از خنثی‌شدگی تمایز واجی بین [i] و [e] و بین [u] و [o] نشان می‌دهد. 4. کشش واکه‌ای در این گویش بر خلاف دیگر گویش‌های بلوچی نقش واجی را از دست داده است. این یافته‌ها از اقتصادی‌ترشدن دستگاه واجی سربازی و قرارگرفتن آن در سیر تحولات واکه‌ای خبر می‌دهد.

phonemic study of sarbazi variant of makorani balochi language

historical changes and geographical dispersion make languages have different dialects and accents, and their linguistic study is one of the needs of today’s human knowledge. makorani balochi, which is spoken in south of sistan and baluchistan and east of hormozgan provinces in the south-east of iran, belongs to the western iranian languages. this research investigates the sound inventory of makorani balochi of sarbazi in the generative phonology based on burquest’s (2006) model of extracting phonemes. language corpus was obtained from 40 illiterate participants with average of 30 to 80 years old, from three villages of sarbaz county namely: garag, machhan and bandigan. the data was recorded with wav format. having analyzed the intended speech sound by the use of sound analyzing programs of praat and excel, the data were transcribed in ipa alphabet 2020. the source/filter model was also used for some scientific explanations. findings of this research indicate that: 1- there are 21 consonants, 6 simple vowels and 2 diphthongs in the sound inventory of this dialect. 2-there are two retroflexes among the plosives. 3- the length of vowels, dissimilar to the other balochi dialects is not phonemic and has allophonic role. 4- unlike from cardinal vowels, the vowels quality figure of this dialect shows the tendency of [u] towards fronting process as well as highly probable neutralization of [i] /[e] and [u] /[o] in the future. the findings report course of vowel changes and moving towards having a more economical phonemic system for this variant.