فرایند حذف همخوان /ʁ/ در زبان ترکی ‌آذربایجانی بر پایه نظریه بهینگی

در مقاله حاضر فرایند آوایی حذف همخوان /ʁ/ در گویش تبریزی رایج در مناطق مرکزی تبریز، در محیط های واجی مختلف و در چارچوب نظریه بهینگی رویکرد موازی بررسی می‌شود. هدف از انجام پژوهش حاضر فهم این نکته است که این همخوان در کدام شرایط واجی حذف می شود. تعیین محدودیت های حاکم بر  فرایند حذف از رهگذر بررسی تعامل بین محدودیت های نقض پذیر جهانی و رتبه بندی آن ها از دیگر اهداف نگارندگان این مقاله است. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و میدانی انجام می‌شود. بررسی و تحلیل داده هایی که براساس جایگاه حذف همخوان /ʁ/ طبقه‌بندی شده‌اند، بیانگر آن است که همخوان /ʁ/ در مرز بین دو هجا – در جایگاه پایانه هجای اول و در جایگاه آغازه هجای دوم همواره حذف می شود. البته لازم به ذکر است که این همخوان در آغازه واژه تظاهر ندارد و از پایانه واژه نیز حذف نمی شود. در هر دو جایگاه فوق، محدودیت های نشانداری maxʁ≠ و *ʁ فعال هستند و در رتبه بالاتری نسبت به محدودیت پایایی  maxioقرار دارند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهند که در هر دو جایگاه، متعاقب فرایند حذف همخوان /ʁ/کشش جبرانی، حذف و تغییر در ساختار هجا روی می دهد. همچنین براساس یافته‌ها، محدودیت های معرفی‌شده با رتبه بندی ثابت به راحتی از عهده تبیین حذف این همخوان در  هر دو جایگاه مذکور و عدم حذف آن از جایگاه پایان واژه برمی آیند.

/ʁ/Consonant Elision Process in Azerbaijani Turkish Language within Optimality Theory Framework

This article investigates the phonetic process of consonant elision of /ʁ/ (Tabriz dialect) in different phonemic environments within optimality theory (OT). The purpose of this study is to determine the phonemic circumstances in which this consonant is deleted. Also, determining deletions governing this process by examining the interaction between global violable constraints and ranking them is another purpose of this article. The research is conducted based on descriptiveanalytic and field methods. Data are collected and classified according to the position where this process has taken place. Data analyses show that consonant /ʁ/ is always deleted on the boundary between two syllables: 1. at the coda position of the first syllable. 2. at the onset position of second syllables. But it should be noted that this consonant has never had a phonetic appearance in the beginning part of the first syllable of words and also never been deleted from the coda position of words. In syllable boundary, i.e. in both positions markedness constraint MAXʁ≠ and *ʁ is active and located in a higher ranking position than faithfulness constraint MAXIO (segment). The results show that both above cases happen following the deletion process of consonant /ʁ/, compensatory lengthening, deletion, and changing in syllable structure. Findings also show that constraints with fixed ranking can easily explain the deletion of this consonant in these two positions and not deleting it from the coda position of the word.