بررسی و مقایسه مفهوم‌پردازی‌های سر و دل در شاهنامه، خسرو و شیرین نظامی و غزلیات شمس از دیدگاه شناختی

دیدگاه شناختی، استعاره را ابزاری زبانی مفهومی می داند که انسان از آن در جهت شناخت و بیان مفاهیم پیرامون خود استفاده می کند. بر اساس این نظریه بسیاری از مفاهیم به کمک استعاره برای انسان قابل درک می شوند. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با توجه به دیدگاه شناختی به مقایسه و بررسی مفهوم‌سازی‌های سر و دل در شاهنامه ، غزلیات شمس و خسرو و شیرین نظامی می پردازد. این پژوهش در پی پاسخ به دو پرسش است که شعرای مذکور در مفهوم سازی خود از کدام مفاهیم مبدا کمک گرفته اند و در تمایز زبان شعری‌شان از زبان روزمره از چه ابزارهای شناختی استفاده کرده اند؟ یافته‌های این پژوهش نشان می دهد که در بیش تر استعاره‌ها، سر و دل با مفاهیم عینی تری چون انسان، حیوان، گیاه، ظرف و شیء مفهوم پردازی شده اند و دیگر این که شعرای مذکور هرچند تحت تاثیر سنن ادبی، زبانی و ریشه های فرهنگی گاهی از استعاره‌های همانندی استفاده کرده اند؛ اما هر یک با بهره گیری از سازوکارهای شناختی گسترش، الغاء، ترکیب و هم چنین با گریز از قواعد زبانی به ایجاد تصاویری بدیع پرداخته اند که همین امر سبب تمایزِ مفهوم پردازی های آن‌ها شده است.

Examining and Comparing Head and Heart Conceptualization in Shah Nameh (Book of Kings), Khosro-Shirin of Nezami and Shams’ Ghazals (Sonnets) in the Cognitive View

The cognitive view considers metaphor a verbalconceptual device that humans employ to recognize and express the concepts in their environment. Based on this theory, humans make many concepts understandable through metaphors. The present study is a descriptiveanalytical research that relies on a cognitive approach to investigate and compare “head and heart” conceptualizations in Shah Nameh, Ghazaliyate Shams and Nezami’s Khosrow and Shirin. The study, more specifically, seeks to answer the following questions: (1) What are the primary concepts used by the aforementioned poets in this mode of conceptualization? (2) What are the cognitive mechanisms used in these literary works to distinguish their poetic language from ordinary, everyday language? The findings of the present study indicate that the head and the heart were conceptualized in most metaphors through more objective entities such as “humans”, “animals”, “plants”, “container metaphors” and “objects.” Furthermore, although the poets in some cases used similar metaphors in accordance with their literary traditions, linguistic conventions, and cultural roots, they drew on such cognitive mechanisms as extending, negating and combining, while deviating from some linguistic rules, to create innovative images and contribute to the distinction of their conceptualizations.