ڕەوتی بزاوتی نەتەوەخوازی و نیشتمان‌پەروەری لە شیعری کوردیدا: لایەنی ئەرکی-واتایی و هونەری-ئەدەبی

کاتێک بیرۆکەیەک وەک تەوەرێکی زاڵ و ناوەندی لە شیعری نەتەوەیەکدا دەردەکەوێت، بۆ خۆی مێژوویەکی دەبێت کە چەندین قۆناغ دەگرێتەبەر. لە بواری لایەنی واتایی و هونەرییەوە، دەرکەوتنی ئەو بیرۆکەیە لە قۆناغەکاندا هاوشێوە نییە و ئاستەکەی جیاوازە. بۆ بیرۆکەی نەتەوەخوازی و نیشتمان‌پەروەری لە شیعری کوردیدا سێ قۆناغ دەست‌نیشان دەکرێت کە بریتین لە: ١. قۆناغی سەرهەڵدان و دەرکەوتن. 2. قۆناغی پەرەسەندن و مسۆگەری. 3. قۆناغی تەشق و پێگەیشتوویی. لە هەرکام لەم قۆناغانەدا دوو لایەنی ئەرکی- واتایی و هونەری- ئەدەبی ئەم بیرۆکەیە لە ئاستێکی تایبەتدا دەرکەوتوون. لەم توێژینەوەیەدا بە شێوەی شیکاری، ئاستی دەرکەوتنی ئەو دوو لایەنە لە سێ قۆناغی ئاماژەپێکراودا لێک‌درایەوە. بەپێی دەستکەوتەکانی توێژینەوەکە، ئاستی لایەنی ئەرکی- واتایی بیرۆکەکە لە قۆناغی سەرهەڵداندا، ڕاگەیاندنییە و لایەنی هونەری- ئەدەبیش ئاستی ساکاربوون و ڕاستەوخۆبوونی هەیە. دەرکەوتنی بیرۆکەکە لە قۆناغی پەرەسەندندا، بەم جۆرەیە کە لایەنی هونەری- ئەدەبییەکە بەگشتی درێژەی قۆناغی پێشوویە، واتە تا ڕادەیەکی زۆر هەر ئەو ساکار و ڕاستەوخۆییە دەبیندرێت؛ بەڵام لایەنی ئەرکی- واتاییەکەی لە ئاستی بەرەو ناوەندێتی (ناوەندئاژۆیی) بزاوتی دەبێت. لە قۆناغی تەشقدا لایەنی ئەرکی- واتایی بیرۆکەکە دەگاتە ئاستی گوتاری و ناوەندێتی و لایەنی هونەری- ئەدەبییەکەشی لە ئاستی چۆنیەتیی نواندنەوەدا خۆی نیشان دەدات.

the development process of nationalism and patriotism in kurdish poetry: functional-semantic and artistic-literary aspects

the presence of a dominant and central theme in a nation’s poetry signifies the historical progression of an idea through various stages and levels. these stages encompass diverse semantics and artistic expressions, highlighting the dynamic nature of ideas. in the context of kurdish poetry, the idea of nationalism and patriotism can be observed to evolve through three distinct stages: the emerging stage, the evolutionary stage, and the peaking stage. at each stage, the idea of nationalism and patriotism in kurdish poetry unfolds with distinct levels of functional-semantic and artistic-literary elements. through the application of an analytical approach, this study aims to investigate the level at which nationalism and patriotism appear in each of these stages. according to the findings of the study, during the emerging stage, the functional-semantic aspect of the idea of nationalism and patriotism in kurdish poetry is characterized by declarative elements, while the artistic-literary aspect maintains a level of simplicity and directness. as the idea progresses into the evolutionary stage, the artistic-literary aspect largely remains consistent with the previous stage in terms of simplicity and directness, while the functional-semantic aspect begins to shift towards centrality. finally, in the peaking stage, the functional-semantic aspect of the idea reaches the level of discourse and centrality, accompanied by an artistic-literary aspect that showcases a higher level of artistic expression.