نالی لە ئاوێنەی بەڵگەنامەکانی عوسمانی و دەستخەتاندا

لێکۆڵینەوە لە مێژووی ئەدەبی کوردی و کۆکردنەوەی کەرەستەکانی، هێشتا زەوییەکی بەیارە و زۆری بە بەرەوە ماوە؛ بەتایبەتیش لە ڕوانگەی بەڵگەنامە و دەستخەتەکانەوە. دوای ئەوەی لە ڕابردوودا لە ڕێی دەستخەت، بەڵگەنامەکانی عوسمانی و ڕاپۆرتی ڕۆژهەڵاتناسان چەند زانیارییەک لەبارەی ژیان و بەرهەمی نالییەوه خرانەڕوو، زۆر پرسیاری تریش لەبارەی ژیان و بەرهەمەکانی بێ وەڵام مانەوە. ئەم توێژینەوەیە بە پاڵپشتی دۆزینەوەی بەڵگەنامەگەلی دیکەی عوسمانی و چەند دەستخەتێک، زانیاریی نوێ لەبارەی ئەو شاعیرە ئاشکرا دەکات و لەگەڵ ئەوەشدا چەند شیعرێکی شاعیر بۆ یەکەم جار دەخاتە ڕوو کە لە دیوانەکەیدا چاپ نەکراون. زانیارییەکان لەبارەی دوو کتێبی نالی، خزمایەتی و پەیوەندیی لەگەڵ چەند کەسایەتی و بنەماڵەیەک، ژیانی لە شام و حیجاز، نەقشبەندیبوونی، پایەی لەنێو کەسایەتییە کوردەکانی سەردەمی عوسمانی و ڕەنگدانەوەی کەسایەتییەکەی لەنێو ڕۆژنامەگەریی تورکی عوسمانی و ڕۆژنامەگەریی کوردیی لە سەردەمی عوسمانیدا، وەرگێڕانی شیعرەکانی بۆ زمانانی بیانی لەوانە زمانی فەڕەنسی و زمانی تورکی، وەرگرتنی ڕوتبەی زانستی (بروسە) و دلنیابوون لە شوێنی گڵکۆکەی دەسەنگرێنەوە. هەموو ئەم زانیارییانە بەردێکی تر دەخەنە سەر دیواری توێژینەوە لە شیعرەکانی نالیدا.

nali in the mirror of ottoman documents and manuscripts

hemin omar ahmadassistant professor at soran university-iraqthere is still too much study need to be done about nali in order to fully investigate the history of kurdish literature in archives and manuscripts of ottomans. in the past, new results found out about nali from utilizing manuscripts and orientalists’ reports. however, there is still too much study can be done to study about his works. based on the new findings of the documents and manuscripts from ottoman archive, new information has been discovered about this poet as well as new poems of the poet are introduced not included in his previous collections. new findings about: two books of nali, his relation with some figures and tribes, his affiliation with naqishbandi order, his position among kurdish personalities during the time of ottomans, the translation of his poems to other foreign languages, his scholarship states and the certainty of the location of his graveyard are all mentioned in the current study. he also discusses how nali’s poems have been translated into french and turkish. however, nali has been mentioned with great importance in both turkish and kurdish newspapers during the ottoman period. all this information puts another stone on the wall of research in nali’s poems.