تحلیل مناظرۀ خسرو و فرهاد به روایت نظامی گنجوی و خانای قبادی از دیدگاه اصول همکاری گرایس

از دیدگاه پل گرایس، استاد فلسفۀ تحلیلی در سدۀ بیستم میلادی (1913 1988م)، شکل‌گیری هر گفتگویی در گرو رعایت چهار شرط بنیادین است. این اصول که عبارتند از اصلِ کمیّت، اصلِ کیفیّت، اصلِ ربط و اصلِ رعایتِ عرف و روش، به اصول همکاری گرایس مشهور شده‌اند. او که با توضیح و تبیین این اصول توانسته نظریۀ کارآمدی در بیان معانی ضمنی جملات عرضه کند، نشان داده است که نقض یک یا چند اصل از اصول یادشده به‌سبب اغراض خاصی اتفاق می‌افتد. با کاربست این نظریه می‌توان معانی ضمنی متون به‌ویژه نوع مناظره را که مبتنی بر گفتگو است، تحلیل کرد. مناظرۀ خسرو و فرهاد از معروف‌ترین مناظره‌های تاریخ ادبیات فارسی است که در همۀ ابیات آن یک یا چند اصل از اصول گرایس نقض شده است. در پژوهش حاضر که به شیوۀ توصیفی-تحلیلی انجام گرفته، مصادیق نقض اصول گرایس در مناظرۀ یادشده از نظامی و ترجمۀ کُردی آن از خانای قبادی بررسی‌شده و تاثیر نقض این اصول بر ترجمۀ مذکور بیان‌شده است. نتایج پژوهش بیان‌کنندۀ آن است که بسامد بالای تخطی از اصول ارتباط و کیفیّت در شعر نظامی، علاوه بر فضاسازی و ایجاد معانی هنری، ترجمه و تقلید از این متن را دشوار ساخته است. به همین دلیل خانای قبادی برای ایجاد فضای هنری ناگزیر با حذف بخشی از مناظره، به اطناب روی آورده و اصل کمیّت را نقض کرده است.

analyzing the debate between khosrow and farhad of the narrative by nizami ganjavi and khana qubadi based on the theory of grice’s maxims

according to grice, professor of analytic philosophy in the twentieth century, the formation of any conversation depends on regarding four basic conditions. these principles include maxim of quality, maxim of quantity, maxim of relation, and maxim of manner. these four maxims are known as grice’s maxims. by explaining these principles, he has been able to present an effective theory in expressing the meaning of sentences. he has shown that the violation of one or more of principles which are mention before, it occurs for a certain reason. by applying this theory, it is possible to analyze the implicit meaning of texts, especially debates which are based on dialogues. the debate between khosrow and farhad is one of the most famous conversations in history of both persian and kurdish literature, one or more of grice’s maxims are violated in all its verses. in the present study, which is conducted based on a descriptive analytical style, samples of violation of principles in aforementioned debate by nizami and its kurdish translation by khana qubadi were investigated and the impact of violation these principles is stated in the mentioned translation. results of this research indicate that the high frequency of violation of the maxims of relation and quality in nizami poetry, in addition to creating atmosphere and creating artistic meaning, has made it difficult to translate and imitate this poem. for this reason, khana qobadi had to remove a part of debate to create an artistic atmosphere and he had to lengthen a part of the text and violate the maxim of quality