تحلیلی بر اصالت زاگرسی روایت «کاوه و ضحّاک»

«کاوه و ضحّاک» روایتی اسطوره‌ای در فرهنگ و ادب کردی است که در ادب فارسی بیشتر با نام «فریدون و ضحّاک» شناخته است. این عنوان متفاوت، گویای تفاوت‌های بنیادین در ساختارها و درونمایه‌های دو روایت هم هست و نشان می‌دهد که روایت‌ها در دو اقلیم جدا از هم تکامل یافته‌اند. این روایت اسطوره‌ای از دیدگاه‌های مختلفی بررسی شده که پاره‌ای از این بررسی‌ها به زمان و مکان شکل‌گیری آن می‌پردازد. در این باره دو رویکرد وجود دارد: نخست رویکرد تاریخی که آن را بازگوکنندۀ سقوط مادها در زاگرس می‌داند؛ دوم رویکرد فرهنگی که به دلیل پیشۀ آهنگری کاوه، آن را به روزگار پیدایی شهرنشینی در دورۀ اشکانی نسبت می‌دهد. رهیافتی انضمامی در این رویکرد، مکان پیدایی روایت را خراسان می‌شناساند. جستار حاضر، به شیوۀ توصیفی تحلیلی و با دلالت‌یابی از شواهد درون‌روایی، این روایت را اسطوره‌ای (و نه تاریخی) می‌داند که از زاگرس برآمد و به جاهای مختلف، از جمله خراسان سیر کرد و در این مسیر، دگردیسی‌هایی را به خود دید و عناصر تازه‌تری را به ویژه از آیین زرتشتی پذیرفت و در پردازش نهایی، سر از شاهنامه‌ها درآورد.

an analysis of the zagrosian authenticity of kāwa and ḍaḥḥāk’s narration

&kāwa and ḍaḥḥāk& is a mythological narrative in kurdish culture and literature, which is known as &fereidun and ḍaḥḥāk& in darid literature. this different heading expresses the fundamental differences in the structures and motives of these narratives and reveals that these narratives have evolved in two separate climates. this mythological narrative has been examined from different perspectives, some of them are related to the time and place of its formation. there are two perspectives in this regard: first, the historical perspective that considers it to be the narrator of the fall of the medes in zagros; second, the cultural perspective that attributes kāwa’s blacksmithing to the time of the emergence of urbanization in parthian period. a concrete approach within this perspective dates the origin of narrative back to khorasan. this research in a descriptive-analytical method and by means of internal evidence considers this story as a mythical narrative (not historical) which growth from zagros mountain and traveled to different places, including khorasan. in its course, this mythical narrative saw metamorphosis and accepted newer elements, especially from zoroastrianism, and in the final processing, it made use of shahnamahs.