مشروعیت‌بخشی و مشروعیت‌زدایی در اشعار ملک‌الشعرا بهار و حاجی‌ قادر کویی بر اساس نظریه‌ی ون لیوون

تحلیل گفتمان انتقادی، آشکار ساختن افکار و ایدئولوژی‌های پنهان در یک متن (گفتمان) است. یکی از نظریه‌پردازان تحلیل گفتمان انتقادی «تئو ون لیوون» است که نظریه‌ی «کنشگران اجتماعی» و «کنش‌- واکنش‌های اجتماعی» او در پی مشروعیت‌بخشی یا مشروعیت‌زدایی برخی کنشگران، کردارها و اهداف آنان است. بنابراین شیوه‌های مشروعیت‌بخشی به یک امر یا مشروعیت‌زدایی از آن، اساس این نظریه است. چهار راهکار اصلی مشروعیت‌بخشی و مشروعیت‌زدایی به گفتمان عبارت است از: 1-اعتباربخشی، 2- ارزش‌گذاری اخلاقی، 3- عقلانی کردن و 4- اسطوره‌سازی. هریک از این چهار شیوه، اشکال متنوعی دارند و در این پژوهش، اشعار ملک‌الشعرا بهار و حاجی‌ قادر کویی از دیدگاه شیوه‌های مشروعیت‌بخشی و مشروعیت‌زدایی به گفتمان بررسی شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که بسامد مشروعیت‌زدایی در اشعار بهار و حاجی‌ قادر کویی بیشتر از مشروعیت‌بخشی است. الگوهای عمل در اشعار بهار و حاجی‌قادر، قرآن و آیات قرآنی، شاهان باستانی و گذشته‌ی افتخارآمیز ایران باستان و نیز برخی کشورهای متمدن هستند. بهار و حاجی‌ قادر با ذکر سخنان پیامبر (ص) و بزرگان ایران باستان از طریق اعتبار‌بخشی، با الگو قرار دادن قرآن و بزرگان دینی و شاهان ایران باستان و انتقاد از کشور و اعضای هیات حاکمه، از حکومت وقت مشروعیت‌زدایی کرده‌اند. همچنین هر دو به اسطوره‌های پهلوانی و قهرمانی ایران اشاره می‌کنند تا علاوه بر ایجاد روحیه‌ی مبارزه در مردم، از حکومت مشروعیت زدایی کرده باشند.

legitimization and de-legitimization in the poems of malek alshoara bahar and haji qader koui based on van leeuwen’s theory

critical discourse analysis is a process for the revelation of hidden thoughts and ideologies in a text (discourse). one of the theorists of critical discourse analysis is theo van leeuwen, whose theory of &social actors& and &social action-reactions& seeks to legitimize or de-legitimize some actors, their actions and goals. the methods of legitimizing an object or delegitimizing it are the basis of this theory. the four main strategies for legitimizing discourse are: 1) validation, 2) moral evaluation, 3) rationalization, and 4) myth-making. each of these four methods has various forms and in this research, the poems of malek al-sho’ra bahar and haji qader kooi have been examined from the perspective of approaches for legitimizing discourse. findings show that in the poems of bahar and haji qader kooi de-legitimization is more frequent than the legitimization. the models of de-legitimization used by the poets are adopted from quranic verses, ancient kings of iran and the glorious history of ancient persia and some other civilized countries. following the examples of the qur’an and the ancient kings and by quoting the words of the prophet (pbuh) and the elders of ancient iran, bahar and haji qadir have delegitimized the government of their time through accreditation and mentioning the negative attributes of the dominant system and members of the governing body. also, both poets allude to the heroic mythology of ancient persia so as to enthuse the people into action against the government and de-legitimizing that government.