خوێندنەوەیەکی نوێی دیوانی حەریق، بە سەرنج‌دان بە ئاستی زمانی (لێکدانەوەی ن. کەڵهوڕ)

لە ناو هەموو نەتەوەکاندا، ئه‌ده‌بى کلاسیک وەک بناغەیەکی بەهێز ناسراوە و دەکرێت زۆرێک لە بەسەرهات، ڕووداو، بارودۆخی کۆمەڵایەتی، فەرهەنگی، خەڵکناسی و تەنانەت بەشێک لە ڕاستییەکانی مێژوویی لە ناو ئەدەبی کلاسیک و بەتایبەت شیعری کلاسیکدا هەڵێنجێن. حەریق یەکێک لە شاعیرە ناسراوەکانی قوتابخانەی کرمانجیی ناوەڕاستە کە لە نیوەی دووهەمی سەدەی نۆزدەهەم و سەرەتای سەدەی بیستەمدا ژیاوە. دیوانی حەریق تا هەنووکە چەند جار چاپ و بڵاو کراوەتەوە، بەڵام سەرەڕای هەوڵی ساخکەرەوان ئەم دیوانە تووشی کەموکووڕی و ناتەواوییەکی زۆری وەک هەڵەی ڕێنووسی، خراپ خوێندنەوە، گۆڕان و داکەوتنی پیت و وشە بووە کە لە زۆر دێڕدا ئەم بابەتانە هۆی لێکدانەوەی هەڵە بووە. لە لایەکی ترەوە، چاپی دووبارەی ئەم دیوانە لە لایەن نەوزاد کەڵهوڕەوە نەتەنیا هەڵەکانی پێشووی ئەم دیوانەی کەم نەکردووەتەوە، بەڵکوو لەچاو چاپەکانی پێشوو زیاتر هەڵەی تێ‌کەوتووە. کەواتە، ساخکردنەوەی دیوانی شاعیرانی کلاسیک، بێ ڕەچاوکردنی مێتۆدۆلۆژیی زانستی، ناسینی پێوەرەکانی ساخکردنەوەیی و ڕوانینی ڕەخنەیی بۆ دەق، کارێکی ناتەواوە. ئەم توێژینەوەیە، بە شێوازی شیکارانە – ڕەخنەیی چەند دێڕێکی * دیوانی حەریق، لێکۆڵینەوەی نەوزاد کەڵهوڕ، بە یارمەتیی نوسخە خەتتییەکان ساخ کردووەتەوە. مەبەست لە ئەنجامی ئەم توێژینەوەیە تەنیا ساخکردنەوەی چەند دێڕێکی شیعری حەریق نییە، بەڵکوو لە ڕوانینێکی بەربڵاوتردا سەلماندنی ئەو بابەتەیە کە ساخکەرەوەی دیوانی شاعیرانی کلاسیک، جیا لە خوێندنەوەی نوسخە خەتتییەکان وەک بناغەی ساخکردنەوە دەبێت شارەزای زانستگەلی شێوازناسی، کێشناسی و زانستی ڕەوانبێژیی ئەدەبیش بێت. دەرخستنی ئەو جۆرە هەڵانە دەتوانێت یارمەتیدەری ساخکەرەوانی تر بێت و ڕێگە لە دووپات‌کردنەوەی هەڵەی هاوشێوە بگرێت.

A New Reading of Hariq’s Poetry at the Linguistic Level: Based on Nawzad Kalhor’s Revision

For all nations, classical literature in general and classical poetry, in particular, are recognized rich sources of social, cultural, ethnic, and even historical information about past events and facts. Hariq is one of the famous poets of the Central Kermanji school of poetry who lived in the second half of the nineteenth and early twentieth centuries. Hariq’s Divan has been revised and published several × however, despite the revisor’s attempts, it suffers from many shortcomings such as misspellings, incorrect readings, changes, and missed letters and words resulting in making mistakes in most of the lines. On the other hand, the new revision of Hariq’s Divan by Nawzad Kalhor, in many cases, did not alleviate the problems of previous editions. Yet, it includes more mistakes compared with the earlier publications. Therefore, revising the Divans of classical poets is not complete without following scientific methodology, recognizing appropriate criteria for correction, and a critical analysis of the text. This study adopted an analyticalcritical approach to correct some lines of Hariq’s Divan, based on the existing manuscripts. It seeks to show that revising the Divan’s of classical poets, apart from reading the original manuscripts as the base of correction, needs the knowledge of stylistics, prosody, and rhetorics. Recognizing these mistakes can help future revisors and prevent similar mistakes.