لێکۆڵینەوە بەراوردییەکان لە ئەدەبی کوردیی ناوەندیدا: سەرنجدانێک بە ڕۆڵ و پێگەی عەلائەدین سەجادی‌

نزیکەی دوو سەدە لە بەدیھاتنی ئەدەبی بەراورد و لێکۆڵینەوە بەراوردییەکان تێ دەپەڕێت. ئاخێزگە و ناوەندی لەدایک بوونی ئەم بەشە لە ئەدەب، ناوەڕاستی ئورووپا و بە تایبەت وڵاتانی فەڕەنسا و ئەڵمانیا بوو. گرنگیی لێکۆڵینەوە بەراوردییەکان بۆ وێژەوانانی زۆرێک لە نەتەوەکانی دیکە خێرا دەرکەوت و لەو کاتەوە بەردەوام بۆ پەرەسەندن و خۆماڵی کردنی ئەم جۆرە لێکۆڵینەوەگەلە ھەوڵ دەدن. توێژەرانی ئەدەبی کوردیش لەم ڕەوتە بێ خەبەر نەبوونە و بەش بە حاڵی خۆیان بۆ پێناسەکردنی ئەم زانستە نوێیە ھەوڵیان داوە. سەرەتای بەدیھاتن و داڕشتنی زاراوەی ئەدەبی بەراورد لە سەر دەستی یەکەم کەس لە ھەر ئەدەبێک و ھەروەھا ئەدەبی کوردییش گرنگە و گرنگییەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە ئاستی زانیاریی و تێکۆشانی خاوەن ئەدەبەکە لە بواری لێکۆڵینەوە بەراودییەکان دا پیشان دەدات. بە پێی بڕوای زاڵ، سەرەتای دەرکەوتنی زاراوەی ئەدەبی بەراورد و ھەروەھا ئەنجامدانی یەکەم لێکۆڵینەوەی بەراوردی لە ئەدەبی کوردی بە گشتی و ئەدەبی کوردیی ناوەندیدا بە تایبەت، بۆ حەفتاکان و ھەشتاکانی سەدەی بیستەم لە لایەن عەزیز گەردیەوە دەگەڕێتەوە. ئەم وتارە ھەوڵی داوە بە شێوازی لێکۆڵینەوەییشیکارانە ئاوڕێک لە سەر ڕەوتی بەکارھێنانی زاراوەی ئەدەبی بەراورد و ئەنجامدانی یەکەم لێکۆڵینەوەی بەراوردی لە ئەدەبی کوردیدا بداتەوە. لە دەستکەوتەکانی ئەم لێکۆڵینەوە دەرخستنی ئەو بابەتە بووە کە وێژەوانانی کورد، پێشتر لەو کاتەی ئاماژەی پێ کرا ئاگایان لە ئەدەبی بەراورد بووە و لە ڕاستی دا لە ناوەڕاستی سەدەی بیستەمدا لێکۆڵینەوەی بەراوردی ئەنجام دراوە. عەلائەدین سەجادی بۆ یەکەم جار لە کتێبی مێژووی ئەدەبی کوردیدا (١٩٥٢)، زاراوەی ئەدەبی بەراوردی بە کار ھێناوە و دەستی داوەتە لێکۆڵینەوەیەکی بەراوردی لە نێوان ئەدەبی کوردی لەگەڵ ئەدەبگەلی کۆنی دونیا و پێکەوە ھەڵی‌سەنگاندووە.

Comparative Studies in Central Kurdish Literature: The Role and Impact of Alaaddin Sajadi

It is almost two centuries or more from the beginning of comparative literature and its studies. The origin of this aspect of literature was the center of Europe, especially in France and Germany. The significance of comparative studies was evident for the scholars of most of nations and since then they have endeavored for promotion and improvement of these types of studies. Kurdish scholars were not unaware of this process and have diligently done their best. The early deployment of the term comparative literature and its forerunner is substantial in any kind of literature in general and Kurdish literature in particular. The reason of which is that the comparative studies demonstrate the level of knowledge and efforts of the owner of that literature. The prevalent credence to the origin of comparative literature and the first Kurdish comparative study in Kurdish literature in general and Middle literature in particular is that Aziz Gardi is the first figure who has deployed the term comparative literature in the seventh and eighth decades of the twentieth century and performed the first Kurdish comparative study. This study seeks to shed light on the process of deployment of the term comparative literature and the first comparative study in Kurdish literature based on analyticaldescriptive method. The most significant conclusion is that the Kurdish scholars have familiarity with comparative literature and indeed they have done comparative study in the middle of the twentieth century. Alaaddin Sajadi has deployed the term comparative literature in his book The History of Kurdish Literature (1952) and compared Kurdish literature with classical literature in the world.