نەتەوەخوازی و کێشی شیعری کوردی

پیشان دانی کاریگەریی رووداوە سیاسییەکان لەسەر گۆڕانی کێش، روانگەیەکی نوێیە کە لەم وتارەدا باسی لێدەکرێ. لەم توێژینەوەیەدا لە بیرورای حەسەنپوور و وەلی لەسەر مێژووی نەتەوەخوازیی کوردی و پەیوەندیی دەقی ئەدەبی بە رووداوە سیاسییەکانەوە و هەروەها جۆرەکانی کێش لە زمانەکانی دنیادا کەڵک وەرگیراوە. جۆرەکانی کێش لە زمانی کوردیدا عەرووزی و بڕگەیین کە لە عەرووزییەوە بو بڕگەیی گۆڕاوە. سەرنجی ئەم لێکۆڵینەوەیە لە سەر زاری کرمانجیی ناوەڕاست لە کوردستانی رۆژهەڵات و باشوور لە سەردەمی نالی تا کۆتایی دەیەی ١٩٨٠دایە. لەم وتارەدا گۆڕانکاریی کێشی شیعری کلاسیکی کوردی، لە زاڵ بوونی کێشی عەرووزی بە سەر زاراوەی کرمانجیی ناوەراست تا زاڵ بوونی کێشی بڕگەیی وەکوو هێمایەک لە گۆڕانکاریی پێناسەی کورد و بەهێزتر بوونی نەتەوەخوازیی کوردی تاووتوێ کراوە. یەکێک لە هۆکارەکانی گۆڕانی کێشی شیعر، بە بڕوای توێژەر، بزووتنەوەی نەتەوەخوازانەیە. بەم بۆنەشەوە بەرهەمی هەندێک لە شاعیرە بەناوبەنگەکانی کورد لە کوردستانی رۆژهەڵات و باشووردا بە شێوەی مێژوویی بەڵگەیی تاووتوێ‌کراوە و سێ قۆناغی عەرووزی، بڕگەیی عەرووزی و بڕگەیی دیاری‌کراوە. وەک دەردەکەێ، گۆڕانی کێشی شیعری کرمانجیی ناوەڕاست لە عەرووزییەوە بۆ بڕگەیی هاوکاتە لەگەڵ سەرهەڵدان و پەرەسەندنی بزووتنەوەی نەتەوەخوازانە کورد لە شەڕی دووەمی جیهانیدا.

Nationalism and Prosody in Kurdish Poetry

Addressing the impact of political events on changes in metrical feet is a new approach applied in this paper. Hasanpour and Vali’s viewpoints on the history of Kurdish nationalism, the relationship between literary texts and political events, and different types of meter in different languages in the world are used in this research. Prosody in Kurdish poetry includes two types of prosodic and syllabic changing from the former to the latter. This study deals with the Middle Kurmanji dialect in the Iranian and Iraqi Kurdistan from Nali’s period to the late 1980s. The change of poetic meter from the dominance of prosodic meter to the dominance of syllabic meter in Middle Kurmanji has been regarded as a symptom of changes in Kurdish identity and nationalism. In the author’s view, one of the reasons for the changes in meter in Kurdish poetry is the nationalist movement. Therefore, the works of some famous Kurdish poets in the Iranian and Iraqi Kurdistan are analyzed based on a historicaldocumentary method and three stages are identified: prosodic, prosodicsyllabic, and syllabic. Changes in the meter in Middle Kurmanji poetry from prosodic to syllabic are simultaneous with the emergence and development of nationalist movements in the Iranian and Iraqi Kurdistan in World War II.