هه‌ڵوێست له‌ ئه‌ده‌بی کوردی و فارسیدا: خوێندنەوەی شیعری کامه‌ران موکری و فه‌ڕوخی یه‌زدی به‌ نموونه

کامه‌ران موکری و فه‌ڕوخی یه‌زدی وه‌ک دوو له‌ شاعیره‌ دیار و به‌رجه‌سته‌کانی ئه‌ده‌بیاتی فارسی و کوردی و شاعیرگه‌لێکی دەروەست و خاوه‌ن‌‌هه‌ڵوێست، هه‌میشه‌ شیعره‌کانیان له‌ خزمه‌تی کۆمه‌ڵگادا بووه‌ و ویستوویانه‌ له‌ ڕێی قه‌ڵه‌مه‌که‌یانه‌وه‌ ده‌رد و ئازار و مه‌ینه‌تییه‌کانی خه‌ڵکی پیشان بده‌ن. ئه‌وان وێڕای ئه‌وه‌ی قه‌ڵه‌مه‌که‌یان بۆ هه‌ڵوێست‌نواندن دژ به‌ سته‌م و نادادییه‌کان به‌کار خستووه‌،‌ خه‌ڵکیشیان دژ به‌ زوڵم و سته‌م و بێدادییه‌ کۆمه‌ڵایه‌تیی و سیاسیی و ئاینییه‌کان هان‌داوه‌. سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی له‌ ڕووی کاته‌وه‌ به‌ته‌واوی هاوسه‌رده‌می یەکتر نه‌بوون، بەڵام به‌ روونی دیاره‌ که‌ که‌ش وهه‌وای ژیانیان له‌ جوغڕافیای ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستی سه‌رده‌می نێوان شه‌ڕی جیهانی یەکه‌م و دووهه‌م دا زۆر وێک چووه‌. هه‌ر بۆیه‌ش هه‌ڵسه‌نگاندنیان له‌ ڕووی ئه‌ده‌بی به‌راوردکارییه‌وه‌ شیاو و جێی سه‌رنجه‌. بیر و سۆزی به‌رچاوی نه‌ته‌وه‌یی به‌شێوه‌یەکی پته‌و و به‌ هێز، هه‌وڵی بێوچان بۆ ڕوون کردنه‌وه‌ی بارودۆخی سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تی وڵات بۆ به‌رده‌نگ و به‌ تایبه‌ت چینه‌ ژێرده‌سته‌کان، به‌ره‌وڕوو بوونه‌وه‌ی بێ پێچ و په‌نا له‌گه‌ڵ ناڕێکیی کرده‌وه‌ و خه‌یانه‌ته‌کانی که‌سایه‌تییه‌ سیاسی و حکوومییه‌کان، به‌رنگاری و گازنده‌ دژ به‌ ده‌ست تێوه‌ردانی هێز و هزره‌ بیانییه‌که‌ن له‌ ناوخۆی وڵات و به‌رنگاری و هێرش کردنه‌سه‌ر فێڵبازی و چه‌وتیی که‌سایه‌تییه‌ ئایینیه‌کان یان ئه‌و که‌سانه‌ی به‌ ناوی ئایین به‌هره‌ی ئابووری و کۆمه‌ڵایه‌تی بۆخۆیان ده‌سته‌به‌ر ده‌که‌ن، ئه‌و خاڵانه‌ن که‌‌ به‌شێوه‌ی هاوبه‌ش، وێنه‌یەکی زه‌ق و به‌رچاو له‌ هه‌ڵوێست دار بوون و سۆزی گشتگیری هونه‌ری و بیری قووڵی سیاسیکۆمه‌ڵایه‌تی له‌ به‌رهه‌مه‌کانی هه‌ردووک نووسه‌ردا وه‌ده‌رده‌خات. به‌راوردکاریی بۆچوونی ئه‌و دوو نووسه‌ره‌ سه‌باره‌ت به‌ ئایین و چه‌مکه‌ ئایینیه‌کان، ده‌رخه‌ری جیاوازییه‌کی ورده‌ له‌ نیگایان بۆ دین؛ گه‌رچی خودی ئایین وه‌ک چه‌مکێک و پێگه‌یێکی کۆمه‌ڵایه‌تی‌ و بگره‌ مێژوویی بۆ نزیک کردنه‌وه‌ و ڕێک خستنه‌وه‌ی چینه‌کان له‌ شیعری فه‌ڕوخی یه‌زدیدا ئاماژه‌ی پێ کراوه‌، به‌ڵام دین، به‌و شێوه‌یه‌ له‌ به‌رهه‌مه‌کانی مۆکری دا ده‌رنه‌که‌وتووه‌ و ته‌نانه‌ت ئاماژه‌ی نه‌رێنیشی پێ نه‌کراوه‌.

Protest in Kurdish and Persian Literature: A Study of Kamran Mokri and Farrokhi Yazdi’s Poetry

Kamran Mokri and Farrokhi Yazdi are two prominent poets of Kurdish and Persian literature. As committed and protesting poets, they have served their societies and tied to portray people’s pain and suffering in their poetry. They have used their poetry only to protest against oppression and ignorance but also to encourage people to stand against the social, political, and religious oppression and ignorance. Although they have not lived in the same period, it is clear that their living conditions were remarkably similar in the Middle East between World War I and II. For this reason, comparing them seems to be of interest form the comparative literature viewpoint. Outstanding national thoughts and emotions; continues efforts to clarify the political and social conditions for the readership and the oppressed class, in particular; to face directly with the wrong behaviors and betrayals of the political and governmental figures; to criticize the interference of the foreign powers in the internal affairs; to attack the dishonesty and deceitfulness of the religious figures or those who seek their own social and economic interests in the name of religion, are the similar points representing protest, artistic feelings and deep politicalsocial thoughts in the works of these two poets vividly. A comparison of their beliefs about religion and religious concepts indicates a minor difference in their viewpoints on religion. Religion as a social foundation and even a historical concept is used in Farrokhi’s works to bring different classes together, however, it is not depicted in this way in Mokri’s works and it is not even referred to negatively.