بررسی بن‌مایه‌ها و عناصر داستانی منظومه‌ی خورشید و خرامان الماس‌خان کندوله‌ای

منظومه‌ی غنایی خورشید و خرامان، داستان عشق خورشید شهزاده‌ی خاوری به خرامان، دختر خاقان چین است، سروده‌ای به زبان کردی گورانی به شکل نسخ خطی است که در سرزمین‌های جنوب کردستان، کرمانشاه، شمال ایلام، اسدآباد همدان و غرب لرستان، در میان خاندان‌های اصیل یافت می‌شود و مردم اهل ادب این نواحی الماس‌خان کندوله‌ای کرمانشاهی، شاعر بزرگ قرن دوازدهم هجری را سراینده‌ی این اثر می‌دانند. اگر چه مردم به سروده‌های حماسی و غنایی از این دست، عشق می‌ورزند و روزگاری نقل محافل آنان بوده ‌است، اما تاکنون جز مواردی اندک برای گردآوری، در تصحیح و نشر این متون اقدامی نشده‌ است. پژوهش پیش روی، با هدف معرفی منظومه‌ی غنایی خورشید و خرامان با رویکردی توصیفی-تحلیلی انجام شده و پس از شرحی کوتاه در احوال الماس‌خان و خلاصه ی منثور داستان، در نگاهی کوتاه ساختار و محتوای این منظومه، شامل عناصر صوری آن (قالب، قافیه، ردیف، توصیف)، نوع و عناصر داستانی (زاویه‌ی دید، شخصیت، لحن و فضا، عناصر خرق عادت، گفتگو، تعلیق)، و ویژگی‌های محتوایی (اثرپذیری از فرهنگ عامه، موضوع، درون‌مایه و رویدادها) بررسی شده، و همچنین با منظومه‌های غنایی و غنایی-حماسی مشابه در ادب فارسی مقایسه شده است.

The Study of Motifs and Fictional Elements in Almas Khan-e Kanoule’ei’s Poetry Collection Khurshid and Kharaman

The lyric poetry collection Khurshid and Kharaman is the love story of Khurshid, an Eastern Prince, and Kharaman, daughter of a Chinese Emperor. This collection is composed in local language (Gorani Kurdish dialect) in the form of manuscripts that are found among the noble families in such regions as south of Kurdistan, Kermanshah, north of Ilam, Asad Abad in Hamedan province, and west of Lorestan. The literati of these regions recognize Almas Khane Kanoule’ei, the great poet of the twelfth century in Hijri calendar, as the poet of the collection. Although people are interested in epic and lyric poems of this kind, and these poems were once quoted in their circles, little has been done to collect, and publish these scripts. The present study aims to introduce the lyric poetry collection Khurshid and Kharaman using a descriptiveanalytical approach. First, a short biography of Almas Khan is presented. After that, a summary of the story is given. Next, a brief look is cast on the structure and content of this collection including: its formal elements (form, rhyme, row, and descriptions), type and elements of the story (point of view, character, tone, space, marvel elements, dialogue, and suspense). Finally, the collection is compared with other lyric and lyricepic poetry collections in Persian literature.