داڕشتەناسیی بەیتی مەم و زین و بەراوردکردنی هێمانە گرنگەکانی لەگەڵ چیرۆکی ئەفسووناویی کوردیدا

ئامانجی وتاری بەردەست، دیاری کردنی پێکهاتەی به‌یتی مه‌م و زین و پاشان بەراوردکردنی هێمانە ژێرخانی و سەرخانییەکانیەتی لەگەڵ چیرۆکی ئەفسووناویی کوردیدا. ئه‌نجامی داڕشته‌ناسیی مه‌م و زین نیشان دەدات پێڕەوەکەی ڤلادیمیر پراپ لە زۆر لایەنەوە له‌گەڵیدا ته‌بایه‌. سێ هێمانی جیاوازی «شینگێڕی»، «دوعا» و «بەڵێنی» ژی دەبینرێن، کە بە سەرنجدان بە گرنگییان لە پێشڤەچوونی گێڕانەوەکەدا، دەکرێت بە «ئەرک» هەژمار بکرێن. له‌ سی و یەک ئه‌رکی ده‌ستنیشان کراوی پراپ، بیست و سێ نموونه‌یان لە مەم و زین دا هەن. ئەم بەرهەمە له‌ دوو بزاڤ پێکدێت و کەسایەتییە سەرەکییەکانی بزاڤی یه‌که‌م بریتین لە مه‌م، پاڵه‌وانی سەرەکی؛ زین، کچەمیر؛ به‌کر و میرزێندین، تاوانکار و به‌نگینه‌، قه‌ره‌تاژدین و خاتووئه‌ستی، یارمه‌تیده‌ر. له‌ بزاڤی دووهه‌مدا، به‌نگینه‌ پاڵه‌وانه‌ و  له‌ کۆتاییدا ده‌بێته‌ پادشا.‌ بەراوردی به‌یتی بەرباس و چیرۆکی ئه‌فسووناویی کوردی ڕوونی دەکاتەوە، سەرەڕای جیاوازیی چەشن، لە باری پێکهاته‌ و هێمانه‌ ژێرخانییه‌کانه‌وه‌ هاوبه‌شیی زۆر له‌ نێوانیاندا هه‌یه‌. بەڵام هه‌ندێک جیاوازیش دەبینرێن که‌ گرنگترینیان سه‌رنه‌که‌وتنی سەرلەهەنگ یان پاڵه‌وانی سه‌ره‌کییە. لێکۆڵینه‌وه‌ی ئه‌م لایه‌نه‌ نیشان دەدات، سه‌رەڕ‌ای هه‌بوونی چه‌ند خاڵی هه‌ڤپار، له‌م ڕووەوە جیاوازیی به‌رچاو له‌گۆڕێدایە. بۆ نموونه‌، له‌ به‌شی ناوه‌ندی و سه‌ره‌کیی گێڕانەوەکەدا، به‌ پێچه‌وانه‌ی به‌شی ده‌ستپێک و کۆتایی که‌ زۆر له‌ چیرۆکی ئه‌فسووناوی‌ نزیکن، به‌ره‌وڕووی جۆرێک سه‌ربورده‌ی ڕاسته‌قینه‌ ده‌بینه‌وه‌؛ بە چەشنێک کە ده‌توانین بڵێین بەیتی مه‌م و زین ڕاستییه‌کی کۆمەڵگای کوردستانە‌ کە بە ئه‌فسانه‌ و ڕووداوی ئەفسووناوی دەورە دراوە.

A Morphological Study of Mam û Zîn and the Comparison of its Fundamental Feature with Kurdish Myths

The aim of this paper is to demonstrate the morphology of the lines in Mam û Zîn, then to compare these morphological features with those of the Kurdish Myths. The conclusion illustrates that the theoretical framework of Vladimir Propp is highly applicable in term of this collection however; “Requiem,” “Pray,” and “Oath” are also observable in Mam û Zîn, which due to the significance of these elements in narration, they can be considered as “Function.” Among the thirtyone functions introduced by Propp, twentythree of them can be treated in Mam û Zîn. Mam û Zîn consists of two moves. The main characters of the first move are Mam the hero, Zîn the princess, Bekir and Mirzeynodddin the villains, and Bangineh, Gharatajdin and Khatoon Asti the helpers. In the second move, Bangineh is a hero and he would become a king at the end. The comparison between Mam û Zîn and Kurdish myths shows that despite the fact that there are many differences in structural and deepstructural features, there are still many equalities between them. The main difference is the failure of the hero. The component and surfacestructural features also have been compared and differences and similarities had been detected. This comparison also shows that despite some similarities, there are still a number of differences; for example, the main part is much different from myths however the beginning and the last part share similarities with myths. In this attempt, we face the true history of people to the point that we can claim that Mam û Zîn is a true reflection of Kurdistan society that is influenced by fabulous stories.