شرح و توضیح بیتی از لیلی و مجنون نظامی (با تکیه بر تمثیل و گاهنامه کردی)

زبان و فرهنگ کُردی، دارای ادبیّات شفاهی وسیعی‌است که علاوه‌بر قدمت و غنای آن، در درک نکات مبهم و دشوار برخی از شاعران کمک به‌سزایی خواهد کرد. نظامی گنجوی، یکی از همان شاعرانی‌است که تحت تاثیر زبان و فرهنگ مادری خود یعنی زبان و ادبیّات کُردی قرار گرفته است و در جای‌جای خمسۀ او قراین و نشانه‌های این تاثیر‌پذیری به چشم‌ می‌خورد. نظامی در مثنوی لیلی و مجنون با به استخدام در آوردن ترکیبات و مفردات زبان کُردی و نیز فرهنگ عامۀ مردم کُرد از یک‌سو و از دیگر سو، عدم درک آن توسط کاتبان و شارحان، ابیات این مثنوی را در بوتۀ ابهام کشانده است. «افسانۀ سربُزی» یکی از ترکیبات و اصطلاحاتی است که نظامی آن را از فرهنگ و باور‌های زبان کُردی وام گرفته است و از آن‌جایی که شارحان از این نکته غافل بوده‌اند نتوانسته‌اند شرح دقیق و جامعی از آن به دست دهند. در این جستار سعی شده است، با بهره‌گیری از روایات و باورهای عامیانۀ کُردی، شرح دقیق آن را مطرح شود.

Kurdish allegory and calendar in Lilly and Majnon written by Nezami

Abstract Kurdish language and culture has extensive oral literature, which in addition to its age and value would be very helpful in understanding the narrow and vague points of some poets. Nezami Ganjavi is one of the poets who are influenced by his mother tongue and culture i.e. Kurdish language and literature, and the signs and symptoms of this influence appear in everywhere in his Khamseh Book. Nezami in Lilly and Majnoon poetry, by applying compositions and singulars of the Kurdish language, as well as the popular culture of the Kurdish people on the one hand, and the lack of understanding by writers and descriptors on the other hand, had left the ambiguities in the verses of Masnavi. In this research, we intend to eliminate the ambiguity of a difficult verse of Nezami by providing evidence of Kurdish language culture and beliefs and its correspondence with Lilly and Majnon. x x