سیر تاریخی و انواع ترجمه‌های قرآن کریم به زبان‌های فارسی و کردی

با ظهور اسلام و گسترش آن در میان ملت‌های غیر عرب، ایرانیان با آغوش باز آن را پذیرفتند و در جهت اعتلای آن از هیچ کوششی فروگذار نبودند. در این راستا، مترجمان و مفسران قوم فارس و کُرد به علوم قرآنی اهتمام ورزیده و تلاش نمودند از طریق ترجمه و تفسیر، فهم این کتاب را برای ملت خود، ممکن سازند. اگرچه ترجمه‌های فارسی از نظر زمانی، بر ترجمه‌های کردی پیشی جسته‌اند، اما با تلاش مترجمان بزرگ کرد، این فاصله تا حدودی جبران شده تا جایی که امروز بیش از 50 اثر گران‌سنگ در حوزه ترجمه، ترجمه تفسیری و تفسیر، به زبان کردی چاپ و منتشر شده است. در این جستار، تلاش‌می‌شود تا به شیوه توصیفیتحلیلی و با رویکردی انتقادی، ترجمه‌های فارسی و کردی در گذر تاریخ بررسی شود و سیر تکاملی آنها مورد کنکاش قرار داده شود. همچنین از این رهگذر، سعی می‌گردد که انواع این ترجمه‌ها بررسی و بر اساس اصول و روش‌های ترجمه، به ویژگی‌های آنها اشاره شود. نتایج نشان می‌دهد که قدمت ترجمه‌های فارسی به قرن سوم هجری می‌رسد در حالی کهن‌ترین ترجمه کردی که به دست ما رسیده است، به حدود یک قرن پیش باز می‌گردد. در میان لهجه‌های کردی، بیشتر از لهجه سورانی در ترجمه قرآن بهره گرفته شده است. شیوه ترجمه‌های کردی و فارسی بیشتر شامل، ترجمه لفظ به لفظ و وفادار، ترجمه محتوایی، ترجمه آزاد، ترجمه تفسیری و ترجمه ادبی است.

Historical Course of Persian and Kurdish Qur’anic Translations and Their Types

With the advent of Islam and its expansion among nonArab nations، Iranians embraced it openly and they did their best to promote it. In this respect، Kurd translators and commentators paid attention to the Qur’anic science and tried to make it understandable for their people via translation. Although Persian translations had done before Kurdish ones but with Kurd translators’ efforts، this superiority was somewhat disappeared to the extent that today over 50 translations and exegeses are published in Kurdish language. In this research، utilizing the descriptiveanalytic method، we try to study Persian and Kurdish translations in the course of history and to survey their historical evolution. Also we try to study the types of these translations and focus on their features according to translation principles. Results show that the first Persian translation goes back to 3rd century (A.H) while the oldest available Kurdish translation returns only to one century ago. Among different Kurdish accents، that of Surani is used more in Qur’anic translations. Kurdish and Persian translations are of types: word by word، content based translation، free translation، commentarylike translation، and literary translation.