جستاری در اساطیر منظومه‌ی کردی مم(Mam) و زین(Zin)

داستان مم و زین آمیخته با نمادها و اسطوره ‌های ایرانی و بیانگر فرهنگ دیرین این ملّت است که از طریق بازشناسی آن، می ‌توان غبار از چهره‌ی بسیاری از این نمادهای اسطوره ‌ای کنار زد. در این پژوهش، با تکیه بر مطالعات کتابخانه ‌ای و اسنادی و بهره ‌گیری از روش استقرایی تحلیلی، به بازکاوی این نمادهای اساطیری که در سراسر داستان مشهود است، پرداخته ‌ایم. بررسی این گونه داستان ‌ها که در حوزه‌های فرهنگیِ ایرانی به اشکال مختلف بر زبان مردم جاری است، گوشه ‌های پنهان فرهنگ این مرز و بوم را روشن خواهد کرد. علاوه بر این، تحلیل نمادها و اساطیر داستان مم و زین با رویکرد پژوهشی، گویای آن است که مضمون آیینی این داستان، مقدّم بر کارکرد عاشقانه‌ی آن است و چه بسا مضمون عاشقانه‌ی داستان در اولویت بعدیِ اهمیت قرار دارد. همچنین نشانه ‌های آیین میترایی در این داستان نمود بارزی دارد، چنان ‌که در بازکاوی اعداد دوازده، سه و هفت، می ‌توان به تاثیرپذیری آن از آیین میترا پی برد؛ ضمن این ‌که «مم»، یک مام ایزد و «زین» یک پری زاد است. از سوی دیگر، داستان مشتمل بر ویژگی ‌هایی فراتر از قصّه‌ی پریان است. این پژوهش می ‌تواند به منزله‌ی درآمدی بر نقد اسطوره ‌ایِ داستان مم و زین باشد و زمینه را برای خوانش کارکردهای چندوجهی آن فراهم کند.

An inquiry in myths of Kurdish poetic collection of Mam and Zin

The story of ‘Mam and Zin’ is combined with ethnic and local symbols and myths of Persian people and denotes archaic culture of this nation by recognition of this story one can wipe out the dust from image of most of these mythical symbols. With focusing on librarian and documentary studies in this investigation and benefitting from inductive analytical method, we have inquired again into mythical symbols which are tangible throughout this story. Analysis on such stories in various parts of Iran by different techniques prevalent in language of the public will reveal hidden dimensions of culture of this land. Moreover, conducting analysis on symbols and myths of ‘Mam and Zin’ story through researching approach denotes that the ritual theme of this story is prior to its romantic use and perhaps romantic theme of this story is ranked at the next position of importance. Similarly, some signs of Mithraism belief are tangibly seen in this story so one can find the influence of Mithraism in this story by investigation of numbers (twelve, three, and seven) again in the given story. Further, ‘Mam’ stand for s Mam Izad (goddess) and ‘Zin’ is a fairy. In addition, this story includes several features beyond Fairy Tale. The present research may serve as a prelude for mythical critique of this study and prepare the ground for reading its multifaceted uses of it.