تحلیل گفتمان قدرت و هنر در آثار معماری دوره ایلخانی بر اساس نظریه مشروع سازی قدرت دیوید بیتهام

مهم‌ترین بناهای ایلخانان در پایتخت‌های ایشان، باوجود قرارگیری در دسته‌ی بناهای مذهبی، سترگ، رفیع و شاهانه ساخته‌شده‌اند. منابع تاریخی نیز حکایت از این دارد که شکل نهایی آثار شاخص را خواست سلاطین و دربار تعیین می‌کرده است. هدف اصلی پژوهش شناسایی رابطه‌ی گفتمانی بین آثار معماری شاخص این دوره و ارکان اصلی قدرت بوده و در این راه از نظریه مشروع سازی قدرت دیوید بیتهام بهره گرفته می‌شود. این پژوهش با روش تحلیلی توصیفی و نوع کیفی و تاریخی، به تبیین عملکرد گفتمانی و مصادیق ارکان اصلی قدرت در آثار معماری موردمطالعه می‌پردازد. نتایج حاکی از بازتاب عناصر قدرت ساز در مجموعه بناهای معماری ایلخانان و تطبیق مفاهیم این آثار با نظریه‌ی مشروع سازی قدرت بیتهام است؛ ایجاد رصدخانه مراغه به‌عنوان مرکز بسیاری از علوم و کاخ ایلخانی تخت سلیمان باهدف همبستگی با فرمانروایان ساسانی به‌عنوان سطح اول مشروع سازی قدرت و احداث معابد بودائی، کلیساها و مساجد، هم‌زمان با کشمکش و تضاد دائمی فرقه‌های رایج، خود نمونه‌ای از عدم توفیقات ارغون و جانشینانش در ادامه‌ی رویکردهای مشروعیت طلبی، در سطح دوم می باشد. پیوند ارکان اصلی قدرت در عهد مسلمانی ایلخانان در سطح سوم مشروعیت در مهم‌ترین بناهای شاهانه‌ی این دوره شامل شنب‌غازان (مصداق پیوند قدرت سیاسی و مذهب)، ربع رشیدی (مصداقی از قدرت مذهبی و علمی)، ارگ علیشاه و گنبد سلطانیه (مصادیقی از پیوند تمامی ارکان قدرت با سازماندهی بناهایی از قبیل مساجد جامع و خانقاه، دیوان حکومتی، بازارها و راه‌های تجاری در یک نظام ساختاری)، نشانگر بازتاب گفتمان غالب جامعه ایلخانی در اصول معماری و شهرسازی این دوره است.

analysis of power and art discourse in architectural works of the ilkhanid era based on david beetham’s legitimation of power theory

despite their prominent religious characteristics، the most important ilkhanid structures built in their capital are great، soaring، and regal. historical references suggest that the final shape of the preeminent buildings was determined by sultans and their courts. this study aims to determine a discourse relationship between the outstanding architectural works of the ilkhanid era and the main pillars of power. to this end، david beetham’s legitimation of power theory was adopted. this qualitative and historical study uses an analytic-descriptive method to describe the discoursal performance and instances of the main pillars of power in architectural works. the results indicated that the power elements were reflected in ilkhanid architectural works and the concepts represented matched david beetham’s legitimation of power theory. building the maragheh observatory as a science center and takht-e soleymān palace to build solidarity with the sassanid rulers as the first level of power legitimation، and building buddhist temple، churches، and mosques amid constant conflicts of common religions were examples of arghun and his successors’ failure to continue legitimacy-creating approaches at the second level of power legitimation. at the third level، the alliance of the main pillars of power during the islamic ilkhanid era manifested in the most important regal buildings including shanb ghazan (political and religious power alliance)، rab'-e rashidi (religious and scientific power alliance)، alishah ark and soltaniyeh dome (the alliance of all main pillars of power with the organization of buildings such as congregational mosques، khanqahs، governmental divan، bazaars، and commercial roads in a structural system) is representative of the reflection of the dominant discourse of ilkhanate society in architectural and urban development principles of that era.