روش های قصّه‌گویی و تمثیل پردازی در آثار منظوم عطّار نیشابوری

قصه و تمثیل دو ابزار مهم و راه‌گشا برای شرح و تبیین مسائلی است که بیان آن‌ها به زبان معمول دشوار است یا مخاطب نمی تواند آنها را به درستی درک کند؛ به همین دلیل شاعران و نویسندگان در طول تاریخ از این دو ابزار برای دست‌یافتن به مقاصد خود بسیار استفاده کرده‌اند. ازجملۀ این اشخاص، می‌توان فریدالدین عطار نیشابوری را نام برد که در جایگاه یک شاعرِ عارف با هدف تفهیم مفاهیم عرفانی به مخاطبان، از قصه و تمثیل در آثار خود بسیار بهره برده است. در نوشتار حاضر، روش‌های بهرهمندی عطّار از حدود دو هزار قصه و تمثیل در موضوعات مختلف تعلیمی و اخلاقی، عاشقانه و همچنین تاریخی در بیان اندیشه‌های عرفانی خویش بررسی شده و مشخّص گردیده است که او به‌عنوان یکی از الگوهای ادبیّات عرفانی، چگونه مفاهیم مورد نظر خود را به‌صورتی ملموس و با بیانی ساده به مخاطبانش منتقل میسازد و در پایان هر داستان، آموزههای خویش را بیان می‌کند. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی ابتدا به جایگاه قصه در تبیین مسائل عرفانی پرداخته شده و پس از گونه‌شناسی قصه های تمثیلی، نُه روش عطار در داستانگویی و نقل حکایات به‌دست آمده است که عبارت‌اند از: بهره‌گیری از قصه‌های مشهور و تمثیل سازی با آن‌ها؛ 2. بهره گیری از شیوه «قصه در قصه»؛ 3. بیان طنزآمیز؛ 4. نتیجه گیری در آغاز یا پایان قصه؛ 5. بهره‌گیری از افسانه های عامیانه؛ 6.  بهره گیری از تیپهای گسترده و مردمی؛ 7. قصه گویی به زبان مردم؛ 8. بازگذاردن راه تاویل؛ 9. بهره گیری از روش قصه گویی خداوند.

methods of storytelling and allegory in the poetic works of attar neyshabouri

storytelling and allegory are two important and instructive tools for describing issues that are difficult to express in an ordinary language orth ones the audience cannot understand properly. having that in mind, poets and writers throughout history have used these two tools to achieve their goals. attar neyshabouri is a great example in this respect who, as a mystic poet, has used stories and allegories in his work with the aim of presenting mystical concepts to the audience. in the present study, attar’s procedure of using around two thousand stories and allegories in various educational and moral, romantic and historical subjects in expressing his mystical thoughts have been studied, and it has been determined that he, as one of the figures of mystical literature, conveys his message to the audience in a tangible and simple way, and at the end of each story, expresses what he has learnt from the story. this resarch, using the descriptive-analytical procedure, investigates the role of story in explaining mystical issues and, after the typology of allegorical stories, the nine methods in storytelling and narration used by attar are being explained.