تحلیل جایگاه اجتماعی زنان در رمان‌های رضا براهنی براساس نظریۀ زیبایی‌شناسی انتقادی مکتب فرانکفورت

انتقاد به جایگاه زنان در جامعه یکی از مشخصه‌های رمان‌های رضا براهنی، داستان‌نویس مطرح معاصر است. مقالۀ حاضرکوششی جهت تحلیل و بررسی این دیدگاه انتقادی وی در رمان‌های روزگار دوزخی آقای ایاز، آواز کشتگان، رازهای سرزمین من و آزاده‌خانم و نویسنده‌اش است. به دلیل بازتاب دیدگاه انتقادی براهنی در بستر رمان و تطابق با دیدگاه زیبایی‌شناسی انتقادی مکتب فرانکفورت نسبت به این‌که هنر و ادبیات باید با رویکرد سلبی و مخالف‌خوان به مبارزه با شرایط موجود برای رسیدن به شرایط مطلوب برآیند، رمان‌های مذکور براساس این نظریه تحلیل و بررسی شدند. یافته‌ها نشان می‌دهد وی در رمان‌های نام برده‌شده به هدف آگاه‌کردن جامعه و بهبود جایگاه زنان، با دیدگاه مخالف‌خوان و سلبی، به انتقاد از وضعیت آنان در جامعه پرداخته‌است. براهنی در رمان روزگار دوزخی آقای ایاز با توصیفات تلخ و گاه گزنده ریشۀ منفعل‌بودن زنان را حاکمیت تاریخِ مذکر و مردسالار می‌داند. در آواز کشتگان و رازهای سرزمین من علاوه‌بر انتقاد از مردسالاری حاکم و نگاه جنسیتی به زن، نشان می‌دهد حوادث اجتماعیِ منجر به انقلاب اسلامی، باعث ظهور توانمندی‌های بالقوۀ زنان و تاثیر پررنگشان در جامعه شده‌است. وی در رمان آزاده خانم و نویسنده‌اش زن را روح عشق و شور زندگی می‌داند؛ اما به دلیل ناشناخته بودن و ناآگاهی جامعه باز هم تاریخ مردسالاری غالب، مانع بروز استعدادهای او می‌شود.

Analysis of the social Situation of women in Reza Braheni’s novels Based on the Critical Aesthetic Theory of the Frankfurt School

Criticism of the position of women in society is one of the most prominent features of the novels of Reza Baraheni, a prominent contemporary novelist. The present article attempts to analyze and criticize this critical view of him in on the novels; Roozegare Doozakhie Agaie Ayaz, Avazekoshtegan, Razhae Sarzamine Man and Azadeh khanom va Nevisandeash, due to the reflection of Braheni’s critical of view in the context of the novel and in accordance with the Frankfurt School’s critical aesthetic of view that art and literature should fight against the existing conditions in order to achieve the desired conditions, the novels were analyzed according this theory. The findings show that in the mentioned novels, in order to inform the society and improve the position of women, Baraheni criticizes their position in the society with a dissenting and negative of view. In Roozegare Doozakhie Agaie Ayaz, he considers the root of women’s passivity to be the rule of male and patriarchal history. In Avazekoshtegan and Razhae Sarzamine Man addition to criticizing the ruling patriarchy and the gendered view of women, it shows that the social events leading up to the Islamic Revolution have given rise to the potential of women and their significant impact on society. In the novel Azadeh khanom va Nevisandeash, he considers woman as the soul of love and passion of life; but due to the unknown and ignorance of the society, the history of patriarchy still hinders the emergence of their talents.