تحلیل و بررسی گفتمان رمان صخب‌البحیره از محمّد البساطی (در پرتو رویکرد انتقادی نورمن فرکلاف)

تحلیل گفتمان انتقادی، از شاخه های برجسته و سیری تکوینی از تحلیل گفتمان در مطالعات زبان شناختی است که فراتر از توصیف صِرف داده های زبانی، فرآیندهای ایدئولوژیک و بافت های موقعیتی، اجتماعی و بینامتنی موثّر بر شکل گیری گفتمان را در کانون توجّه خود قرارمی‌دهد. از مهم ترین و مدرن ترین رویکردهای تحلیل گفتمان انتقادی، الگوی تحلیلی نورمن فرکلاف است. در این روش، گفتمان در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین، بررسی می شود. پژوهش حاضر، با روش توصیفی – تحلیلی و در پرتو رویکرد نورمن فرکلاف، به تحلیل و بررسی گفتمان رمان صخب البحیره از محمّد البساطی که جزء صد رمان برتر عربی است و جایزۀ بهترین رمان سال 1994 را به خود اختصاص داده، پرداخته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که البساطی در سطح توصیف، با بیانی ساده و دور از ابهام و با برقراری روابط میان واژگان و استفاده از واژگان و اصطلاحات عامیانه و با بهره گیری از ساختار جملات خبریه و معلوم، در پی تبیین ایده های مورد نظرش است. در سطح تفسیر، نویسنده با توجّه به بافت محیطی(دریاچۀ مانزلا) و با استفاده از الگویی از پیش موجود، فضای حاکم را با گفتمانی غیرمستقیم؛ امّا منطبق با دیدگاه خویش، ترسیم نموده است. تبیین رمان بیانگر این است که ترکیب اجتماعی و مشاهدۀ وضعیت مردم مصر، سختی های مردم روستا و حاشیه نشین و زندگی گذشتۀ البساطی، از دلایل موثّر در شکل گیری گفتمان اصلی رمان هستند؛ امّا گفتمان غالب البساطی، بازتاب دهندۀ دقیق زندگی طبقات فرودست و حاشیه نشین و تبیین زندگی آن هاست.

Discourse Analysis of Muhammad alBassati’s Novel Sakhbeh alBahrain (In light of Norman Fairclough’s Critical Approach)

Critical discourse analysis is a prominent and emerging field of discourse analysis in linguistic studies that goes beyond the mere description of linguistic data, ideological processes, and situational, social, and intertextual contexts that influence the discourse formation. One of the most important and modern approaches to critical discourse analysis is Norman Fairclough’s analytical model. In this way, the discourse is examined at three levels: description, interpretation, and explanation. The present study, using a descriptiveanalytical approach in the light of Norman Fairclough’s approach, it analyzes and discusses the discourse of Sakhbeh alBahrain novel by Muhammad alBassati, one of the top 100 Arab novels and awarded the 1994 best novel. The results of the research indicate that the description at the level of definition is simple and far from ambiguous, by establishing relationships between vocabulary and there is used the slang vocabulary and terminology by using the predicative, active sentence structure to explain the ideas which are presented. At the level of interpretation, the author has drawn a dominant discourse with an indirect discourse but consistent with his point of view, using a preexisting paradigm (Lake Manzella). Explaining the novel suggests that the social composition and observation of the situation of the Egyptian people, the hardships of the rural and marginalized people, and the elusive past life are effective reasons for forming the main discourse of the novel, but the elusive discourse accurately reflects the life of the lower classes, their marginalization and the explanation of their lives.