درنگی در پیرنگِ نبرد یازده‌رخ در شاهنامۀ فردوسی

پیرنگ از عناصر مهم داستانی است. در یک داستان، اجزایی چون شخصیّت و حادثه در پیوند با یکدیگر و با رابطۀ علّی و معلولی بر اساس طرح و نقشه ای مرتّب شده و پیرنگ داستان را پدید آورده اند. داستان نبرد یازده رخ شاهنامۀ فردوسی علی رغم برخورداری از شیوه ها و تکنیک های داستان پردازی به ویژه ساختار پیرنگی خاص در مقایسه با داستان های مشابه شاهنامه کمتر مورد توجّه پژوهشگران این حوزه بوده است و ضرورت تحقیقاتی از نوع اخیر را توجیه می کند. این پژوهش ضمن نقل ابیاتی از داستان نبرد یازده رخِ شاهنامۀ فردوسی در پی بررسی عوامل اصلی در زنجیرۀ علّی ومعلولی رخدادهای این داستان و هم چنین طرح و نقشه ای است که پیرنگ داستان نبرد یازده رخ بر اساس آن به وجود آمده است. در این زمینه، با روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از داده های کتابخانه ای پس از شناختی نسبی از مهم ترین علل حوادث در داستان نبرد یازده رخ طرح یا الگوی پیرنگِ این داستان از دو جنبۀ الگوی ادبیّات کلاسیک فارسی و الگوی ادبیّات نوین داستانی بررسی و تحلیل شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که در ساختار پیرنگ داستان نبرد یازده رخ؛ تقدیرگرایی و کین خواهی، دو عامل اصلیِ رخدادهای این داستان هستند و از جنبۀ الگوی ادبیّات کلاسیک فارسی سنخ یا تیپ و از جنبۀ الگوی ادبیّات نوین داستانی عناصر طرح در ساختار پیرنگ این داستان نقش مهمّی دارند.

Reflection on the Plot of Eleventh Faces in the Ferdowsi ‘s Shahnameh

The plot is one of the most important elements of the story. In a story, components such as character and accidents are linked to each other and they have cause and effect relationships that are  based on a wellarranged plot. The story of the Ferdowsi Shahnameh elevenface battle, despite the use of storytelling techniques and the ways in particular that have been less concerned by  students in this field  justified the need for more recent research.  This study, while quoting from the story of Ferdowsi’s Eleventh Faces, seeks to investigate the main factors in the causal chain of events in this story, as well as the plot on which the story of the Eleventh Faces is based. In this regard, by using descriptive and analytical methods and using relative postcognitive library data, one of the most important causes of events in the ElevenStory Faces story or pattern of the story are the two aspects of Persian classical pattern and the model of novice literature are examined. The results of this study show that in the storytelling structure of the EleventhFaces of Fatehism and Cynicism, the two main causes of this story’s events are from the classical Persian literary model and from the modern fictional literary model. The plot plays an important role in the colorful structure of this story.