ریخت‌شناسی قصّه‌های تقدیر، تمتی و تیزتن از افسانه‌های مردم ایران با الگوی پراپ

یکی از بهترین و دقیق‌ترین شیوه‌های طبقه‌بندی و تجزیه و تحلیل ساختار و قالب قصّه‌ها، الگوی ریخت‌شناسی پراپ است. پراپ با مطالعه قصّه‌های پریان روسی به این نتیجه رسید که این قصّه‌ها به‌رغم تنوع و تکثر از نوعی وحدت و همانندی برخوردارند. در مقاله پیش‌رو سه داستان با نام‌های؛ تقدیر، تمتی و تیزتن از کتاب افسانه‌های مردم ایران گردآوردی علی‌اشرف درویشیان با رویکردی تحلیلی توصیفی و براساس الگوی ریخت‌شناسی پراپ مورد بررسی قرارگرفته است تا چگونگی تطبیق داستان‌های یادشده و خویشکاری‌ها، حرکت قصّه‌ها و در نهایت میزان انطباق آن‌ها با الگوی پراپ نشان داده شود و ساختار کلی این داستان‌ها و قوانین حاکم برآن مشخص گردد. نتیجۀ بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که اولاً الگوی پراپ بر قصّه‌های انتخاب شده از افسانه‌های مردم ایران قابل تطبیق است. همچنین از مجموع سی‌ویک خویشکاری تعریف شده در الگوی پراپ در سه داستان انتخاب شده، بیست‌وهشت مورد مطابقت دارد، با این تفاوت که از شمار اجزای سازنده قصّه‌ها کاسته شده و در هر کارکرد مصداق‌های جدیدی یافت شده است. افزون بر این در داستان‌های بررسی شده حرکت‌ها مستقیماً یکدیگر را دنبال می‌کنند؛ اما قصّه «تیزتن» با دو حرکت آغاز شده که پایان یکسانی دارند.

Morphology of Fables of Iranian People( Tiztan, Taqdir 1 and Tamti ) based on Propp theory

Abstract One of the best and most accurate methods of classifying and analyzing the structure of stories, is Propp’s morphological pattern; Propp came to conclusion that fables may seem to be various yet share some kind of unity and similarities, by studying the Russian fairytales. In the present paper have been chosen three stories: Tiztan, Taqdir (destiny) 1 and Tamti, from Fables of Iranian People by Aliashraf Darvishian to be studied under an Descriptive analytical approach based on Propp’s morphological pattern and the modality of adapting this theory; to identify the overall structure, governing rules, authorities and the actions of the story. This study shows that Propp’s pattern is applicable on the three chosen stories of “Fables of Iranian People’; from the 31 authorities Propp says, 28 are used in these stories; with the difference that the number of Tales component has been reduced and new evidence has been found in any function. In addition, in studied stories actions directly follow up each other and Tiztan story is starting with two actions that shares the same end