نگاهی آسیب شناسانه براقتصاد سیاسی دولت های رانتیر درکشورهای حوزه خلیج فارس (مطالعه موردی،قطر)

برخی اندیشمندان ،ملاک ومعیارکمی برای تمییزدولت رانتیرازسایردولت ها قائل شده وهردولتی را که 42 درصد یابیشترازکل درآمدش ازرانت خارجی باشد،دولت رانتیرنامیده اند. گرچه آسیب پذیری بخش لاینفکی ازخصلت تمامی نظام های سیاسی است اما به نظرمیرسد این آسیب پذیری درمورد دولتهای رانتیربه مراتب بیشترباشد. بدین معنا دولت های رانتیربه دلیل وابستگی شدید به درآمدهای نفتی اولآازلحاظ اقتصادی تک محصولی وبه دورازتنوع ساختاری اند که این مشخصه واجد خصلت تک بعدی آنها را نشان میدهد.ثانیاً اقتصاد آنهاعلاوه برتک محصولی، همواره با بحرانهای مالی روبه روگشته که خود تحت تاثیرکاهش قیمت نفت بوده است. درنهایت وفوراین منابع و سهل الوصول بودن این درآمدها سبب بی رغبتی دولتمردان به سمت بخش های تولیدی ازجمله بخش صنعت و کشاورزی شده است. این پژوهش با مطالعه موردی قطربه سان دولتی رانتیر،درصدد آسیب شناسی اقتصادی و سیاسی آنست.دروجه اقتصادی قطر وابستگی شدیدی به درآمدهای نفتی دارد وتمام وجوه اقتصادی ازجمله تامین بودجه ودیگرعرصه های اقتصادی، ازعایدات نفتی تامین می گردد.هرچند برای تنوع درساختاراقتصادی تک محصولی خود تلاش هایی نموده است وبه فعالیت هایی درزمینه تجارت،کشتیرانی،بانک داری وسرمایه گذاری در حوزه های انرژی ازجمله نفت وگازپرداخته است اماهنوزهم بخش نفت وگازنقش قابل توجهی دراقتصاد قطرایفا میکند. اقتصاد رانتی قطرپس ازکشف نفت به درآمدی نفتی وابسته واعتیاد پیدا کرد وعملاً موجب ظهوربحران های مالی ازجمله کسری بودجه، تورم، بیکاری وبدهی شد .دروجه سیاسی نیزوضعی مشابه دارد به گونه ای که تکیه بردرآمدهای نفتی دولتی اقتدارگرا باساختاری غیردموکراتیک را برجای گذاشت. بامنفک شدن درآمدهای نفتی از اقتصاد این دولت،عدم پاسخگویی نقش قابل توجهی درگرایش بسوی دولت اقتدارگرای قطرایفا کرده است. براساس این اصل، ایجاد دموکراسی در قطر عموما با دشواریهایی روبه رو بوده است. در این مقاله، کوشش شده تا با معرفیقطر به-عنوان یکی از کشورهای رانتی در منطقه و شناخت چالشها و آسیب های ناشی از آن، الگوی مناسبی پیش روی ایران قرار دهد تا با شناخت بهتر مشکلات کشورهای تک محصولی متکی به نفت،برای برون رفت از این مشکل گام های اساسی بردارد.

a pathological look at the political economy of rentier governments in the persian gulf countries (case study, qatar)

some thinkers have set a low standard for distinguishing the rentier state from other states and have named any government that accounts for 42% or more of its total foreign rental income as the rentier government. although vulnerability is an integral part of all political systems, it seems that this vulnerability is far greater in the case of rentier governments. in other words, rentier governments are economically single-product and far from structurally diverse due to their heavy dependence on oil revenues. this characteristic shows their one-dimensional nature. second, their economy, in addition to product shortages, has always faced financial crises which have been affected by falling oil prices. is. finally, the abundance of resources and the ease of access to these revenues have led to the reluctance of government officials to the productive sectors, including industry and agriculture. this study seeks to investigate the economic and political pathology of the rentier state’s qatbar san. qatar’s economic status is highly dependent on oil revenues and all economic aspects, including funding and other economic areas, are provided by oil revenues. however, for the diversity of its single-product economic structure. it has made efforts and engaged in activities in the fields of trade, shipping, banking and investment in the fields of energy, including oil and gas, but still plays a significant role in the oil and gas sector in the qatari economy. qatar’s rentier economy became dependent on oil revenues and addiction after the discovery of oil, effectively causing financial crises such as