امکان تحقق غصب در اموال بلامالک

زمینه و هدف: یکی از مباحث بسیار حائز اهمیت و قابل توجه در فقه اسلامی که امروزه کاربرد بسیاری در حقوق نیز دارد موضوع غصب اموال بدون مالک است. هرچند ماده 308 قانون مدنی، در تعریف غصب و ماده 311 همین قانون در ضمان غصب مقرر شده است اما این مواد درمورد تحقق غصب نسبت به اموال بلامالک صراحتی ندارد. این پژوهش در پی بررسی امکان تحقق غصب و ضمان آن در صورت استیلا بر این گونه اموال است. مواد و روش‌ها: روش مطالعه و گردآوری اطلاعات و یافته‌های پژوهش، توصیفی-تحلیلی می‌باشد. ملاحظات اخلاقی: کلیه اصول اخلاقی حاکم در پژوهش، در تقریر این مقاله رعایت شده است. یافته‌ها و نتیجه‌گیری: برخی ضمان غصب در چنین شرایطی را ممکن نمی‌دانند. این گروه با استناد به اینکه حقوق عمومی قابلیت تملک اختصاصی برای استفاده کنندگان ندارد و صرفاً حق تقدم در انتفاع از حق ایجاد می‌شود، در امکان تحقق ضمان غصب نسبت به تصرفات در اموال بدون مالک تردید دارند و بر این باورند تصرف در اموال خصوصی و اموال دولتی به معنی خاص با تصرف در مباحات، اموال و مشترکات عمومی متفاوت است. این نوشتار ضمن تحلیل متفاوت و متمایز عناصر و شرایط غصب، کوشیده است وضعیت امکان تحقق غصب و مسوولیت ناشی از آنرا در اموال بلامالک نظیر اموال عمومی و مشترکات عمومی ارزیابی نموده و در نهایت مسوولیت غاصب نسبت به تصرف این اموال را مورد بررسی قرار دهد. 

the possibility of usurpation in property without an owner

background and purpose: one of the most important in islamic jurisprudence, which is also widely used in law today, is the issue of usurpation of property without an owner. although article 308 of the civil code defines usurpation and article 311 of the same law stipulates the guarantee of usurpation, these articles are not clear about usurpation of ownerless property. this research investigates the possibility of realizing usurpation and guaranteeing it in case of usurpation of such property.materials and methods: the method of studying and gathering information and research findings is descriptive-analytical.ethical considerations: all ethical principles governing research have been observed in the presentation of this article.findings and conclusions: some people do not consider it possible to guarantee usurpation in such circumstances. this group, referring to the fact that public rights do not have the ability of exclusive acquisition for users and only the right of priority is established in the use of the right, they doubt the possibility of realizing the guarantee of usurpation in relation to the possession of property without an owner, and they believe that the possession of private property and government property is different in a special sense from possession of public property and commons. this article, while analyzing different and distinct elements and conditions of usurpation, has tried to evaluate the possibility of realizing usurpation and the resulting responsibility in ownerless property such as public property and public commons, and finally examine the usurper’s responsibility for the possession of this property.