بررسی مدارک قاعده ولایت حاکم بر ممتنع

زمینه و هدف: ولایت حاکم بر ممتنع یکی از قواعد فقهی معروف است که در راستای تامین مصلحت جامعه و جلوگیری از هرج ومرج و بی‌ثباتی اجتماع و سر و سامان بخشیدن به اوضاع اجتماعی و فرهنگی مردم وضع گردیده است. مواد و روش‌ها: این پژوهش یک مقاله توصیفی تحلیلی است.ملاحظات اخلاقی: ملاحظات اخلاقی در نگارش این پژوهش رعایت شده است. یافته‌ها: مضمون این قاعده عبارت است از اینکه هرگاه کسی از ادای حقوق دیگران و یا از انجام وظایفش خودداری کند اگر ذی‌حق، امرش را نزد حاکم ببرد، حاکم ممتنع را به انجام آن عمل مجبور خواهد کرد؛ اما اگر اجبار ممتنع متعذر باشد یا اینکه این اجبار موثر نیفتد، حاکم از باب ولایتی که دارد به قائم مقامی از ممتنع آن کار را انجام خواهد داد. لذا اگر مدیون از ادای دین خود، خودداری کند، دائن می‌تواند اجبار مدیون به ادای دین را از حاکم طلب کند که در این صورت حاکم برای جلوگیری از ورود ضرر ناروا به دائن، مدیون را به ادای دین اجبار خواهد کرد. مدارک این قاعده فقهی عبارت است از: کتاب، روایات، بنای عقلا، اجماع، تناسب حکم و موضوع، مصلحت عامه و قواعد فقهی دیگری مانند لاضرر. نتیجه‌گیری: این قاعده اهمیت بسیار بالایی در نظام زندگی و روابط اجتماعی مردم دارد و فقدان آن نظم اجتماعی در حوزه معاملات و احکام عبادی و اجتماعی را از بین می‌برد.

reviewing the rule of “requiring doing the work by the ruler”

background and aim: this rule is one of the famous rules of jurisprudence that has been imposed in order to ensure the interests of society and prevent the chaos and instability of society and to organize the social and cultural conditions of the people.materials and methods: this article is a descriptive-analytical one.ethical considerations all ethical considerations in writing this article have been observed.findings: the implication of this rule is that whenever a person refuses to exercise the rights of others or performs his duties, the judge may force the committed to do so, but if a committed compulsion is not possible, the judge may do so as a committed deputy. therefore, if the debte refuses to pay his debts, the creditor may demand the obligation of the ruler to pay the debt, in which case the judge will force the debt to pay the debt to prevent the inadmissibility of the debt. the sources of this jurisprudential rule are: quran, hadiths, reason, consensus, proportionality of judgment and subject matter, public interests and other jurisprudential rules such as la zarar.conclusion: this rule is very important in the system of people’s life and social relations, and its absence destroys the social order in the field of transactions and rulings of worship and social.