نظریه ولایت فقیه در فقه مذاهب خمسه

زمینه و هدف: اعتقاد به «ولایت فقیه» از اصیل‌ترین تفکرهای اسلامی و یکی از ارکان مهم به معنای تقدم بر دیگر احکام اولیه اسلام در دو مذهب تشیع و تسنن است. موضوع و هدف اصلی این پژوهش، بررسی ولایت در اسلام، اعم از آراء مذهب تشیع و دیدگاه‌های اهل سنّت می باشد.مواد و روش‌ها: این تحقیق پژوهشی بنیادی است که به شیوه ی نظری و کاربردی صورت گرفته است و ضمن تحلیل مبانی نظری، فقهی و قانونی و مقایسه این مبانی با یکدیگر؛، کاربرد این مبانی در حوزه حقوقی و روایات تفسیری مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.ملاحظات اخلاقی: ملاحظات اخلاقی مربوط به نگارش متون و نیز ارجا‌ع‌دهی به منابع رعایت گردید.یافته‌ها: مشروعیت حکومت چه در زمان پیامبر(ص)، چه در زمان ائمه(ع) و چه در عصر غیبت از سوی شارع مقدس است و مردم در مشروعیت بخشیدن حکومت نقش ندارند فقط در استقرار و تحقق حاکمیت دخالت دارند. برای جامعه، حضور کسی که با داشتن ولایت جامعه را اداره کند، ضروری است. برخی در بیان ادله ولایت فقیه، آن را از امور قطعی و مسلمات دین دانسته اند و قائلند ولایت فقیه، با ملاحظه جوانب آن از اموری نیست که نیاز به دلیل و برهان داشته باشد.نتیجه‌گیری: فقهای اهل سنت عده ای ولایت فقیه را یک ضرورت در امور عمومی و خصوصی دانسته و گروهی اندک آن را اولویت می‌دانند. ضرورتاً یا رجحاناً کسی که متصدّی امور عمومی می‌شود، باید «فقیه» باشد؛ درنتیجه کسی که جامعه را اداره می‌کند، دارای دو وصف ولایت و فقاهت است که او را «ولی فقیه» می‌گویند و نظامی که بر این اساس به وجود می‌آید، نظام «ولایت فقیه» است و تصرف ولی امر و امام امت در جامعه اسلامی از طریق داشتن وکالت از مردم و نیابت برای مردم نیست.