قضازدایی پلیسی در قبال اطفال و نوجوانان بزهکار؛ مطالعه تطبیقی نیوزیلند، کانادا و ایران

زمینه و هدف: بزهکاری اطفال و نوجوانان پدیده‌ای اجتماعی- انسانی است که همه جوامع انسانی از قرون گذشته تابه‌حال دست‌خوش آثار آن شده‌اند. ارجاع اطفال و نوجوانان بزهکار به فرایند رسمی دادرسی کیفری، آثار ناگواری را برای این قشر آسیب‌پذیر و جامعه ایجاد می‌کند. بر این اساس هدف پژوهش، بررسی نقش پلیس در تغییر مسیر فرایند رسمی دادرسی کیفری این افراد است.روش: این تحقیق ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر روش، اسنادی است. پژوهش حاضر با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای، منابع اینترنتی، مقاله‌ها، پژوهش‌های لاتین و فارسی و مطالعه اسناد بین‌المللی مرتبط با حقوق اطفال و نوجوانان انجام شد. برای گردآوری اطلاعات، به‌روش فیش‌برداری و با بررسی اسناد بین‌المللی، قوانین موضوعه کشورهای مورد تطبیق و ایران مورد بحث و تحلیل قرار گرفت.یافته­ها و نتایج: نتایج تحقیق نشان می‌دهد کشور نیوزیلند ضمن تدوین قانون «کودکان، نوجوانان و خانواده‌هایشان» از طریق پیش‌بینی ساختار جداگانه‌ای برای پلیس، به‌وسیله سامانه‌های هشداردهی و برگزاری جلسه‌های گروهی خانوادگی، به پلیس اطفال اختیار داده تا از ورود اطفال و نوجوانان به حوزه فرایند رسمی دادرسی جلوگیری کند. کشور کانادا با وضع قانون عدالت کیفری جوانان «ycja»، با ایجاد ساختارهای جدید در سازمان پلیس، مانند مرکز پلیس جوانان، موسسه‌های مردم‌نهاد، هماهنگ‌کننده دادرسی و مددکاری اجتماعی، به پلیس ویژه اطفال اختیار داده تا با هشدارهای غیررسمی و رسمی و اخطار به والدین، در جلوگیری از ورود اطفال و نوجوانان به فرایند رسمی دادرسی جلوگیری کند. در قوانین ایران باوجود تاکید ماده 31 قانون آیین دادرسی کیفری، مبنی بر تاسیس پلیس ویژه اطفال و نوجوانان، اختیار قضازدایی توسط پلیس، مغفول مانده است.