تبیین راهکارهای نظارت انتظامی بر جامعه در سیره امام علی(ع)

زمینه و هدف: اسلام تنها مکتبی است که الگو معرفی می‌کند. امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) به‌خاطر شاگردی رسول خدا از دوران کودکی تا جوانی و به‌خاطر وجود صلاحیت‌های متعددی که برای اداره امور کشور لازم است، توسط پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به‌عنوان جانشین ایشان و مرجعیت فکری و سیاسی امت و الگو و اسوه، برگزیده‌شد. در عصر حکومت امام علی (علیه‌السلام)، کشور اسلامی وسعت زیادی یافت تا جایی‌که مصر، یک استان حکومتی برای او به‌شمار می‌آمد، کل منطقه آذربایجان نیز یک استان دیگر و قفقاز و فلسطین بزرگ (شامل: سوریه، اردن، فلسطین آزاد، فلسطین اشغالی و بخشی از صحرای سینا) استان دیگر کشور تحت مدیریت امام بود. اداره این کشور وسیع - سراسر حجاز، یمن و منطقه خلیج و... - کار آسانی نبود؛ ولی امام علی (علیه‌السلام) بر این کشور وسیع چنان نظارت دقیقی داشت که حتی می‌دانست عثمان بن حنیف، والی بصره، در مهمانی شامی حضور یافته بود که تنها ثروتمندان در آن بودند و فقرا را راهی نبود (نهج‌البلاغه، نامه 45)، هرچند زمامداری حضرت به‌سبب کارشکنی خواص و تبعیت عوام، مدت بیست‌وپنج سال به‌تعویق افتاد؛ ولی‌ درمدت حکومت پنج‌ساله، اقدام‌های بسیار موثر و کارآمدی در حوزه نظم و امنیت انجام دادند که الگوی ارزشمندی برای پلیس در جامعه اسلامی به‌شمار می‌رود.روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی با بهره‌گیری از تحلیل محتوای کیفی، ازطریق گردآوری سیره رفتاری و گفتاری امام علی (علیه‌السلام) پیرامون اقدام‌های اساسی در حوزه نظارت انتظامی پلیس بر جامعه به واکاوی، بازنمایی و تحلیل و استنتاج سوابق موجود پرداخته است.یافته­ها و نتایج: براساس یافته‌های پژوهش، اقدام‌های انتظامی حضرت را می‌توان به دو بعد نرم‌افزاری و سخت‌افزاری تقسیم کرد؛ در بعد نرم‌افزاری، حفظ کرامت انسانی، ارتباط با مردم و کوشش برای اصلاح و تربیت مجرمان و عاملان بی‌نظمی در جامعه و در بعد سخت‌‌افزاری، کشف جرایم، حفاظت از شخصیت‌ها، نظارت بر اماکن عمومی و برخورد با جرایم مشهود دسته‌بندی شده‌اند.