واکاوی نقش جریان های فکری در تنوع فضاهای آموزشی عصر قاجار

با ورود مدرنیته به ایرانِ عصر قاجار؛ جریان های فکری پدیدار شدند که هر یک در پی تحکیم، ترویج و رسمیت بخشی به نوع انگاره های تفکراتی خود بودند؛ این امر از رهگذر تاسیس مکان های آموزشی؛ اعم از رسمی و غیر رسمی برای تربیتِ نسلی همسو متصوَر بود. به همین جهت تنوع فضاهای آموزشی در عصر قاجار نسبت به دوره های قبل مشهود است. واکاوی نقش جریان های فکری در تنوع فضاهای آموزشی و برون داد هر یک در این جستار؛ بیانگر این امور است که نهاد تعلیم و تربیت از اصلی ترین بسترهای ترویج افکار مختلف بوده و تنوع فضاهای آموزشی موید آن است. هدف از این نوشتار تبیین نقش حیاتی نهاد آموزش است که فارغ از صحت و بطلان می تواند سکوی تکثیر و زمینه ساز گفتمان سازی افکار و اندیشه ها باشد. در این تحقیق با تفکیک جریان های مختلف فکری عصر قاجار به روش توصیفی-تحلیلی به نقش آن ها در تنوع فضاهای آموزشی و چگونگی کارکرد آن ها پرداخته شده است. یافته ها حکایت از آن دارد که هر یک از جریان های دین مداران سنتی، روشنفکران دینی و دگراندیشان ضددینی اقدام به تاسیس فضاهای آموزشی مانند: مکتب خانه ها، حوزه های علمیه، مدارس جدید، هنرستان ها، مدارس خارجی و فراموشخانه کرده اند. بنابراین با بررسی نقش مراکز آموزشی در ترویج افکار متولیان خود می توان به جایگاه نهاد آموزش و فضاهای آموزشی پی برد.