اقدام پژوهی حسابداری سایه به‌منظور گونه شناسی رعایت ارزش‌های اجتماعی شرکت‌های بازار سرمایه

هدف: حسابداری سایه به‌عنوان یک فرآیند موازی با رویه‌های حسابداری کلاسیک، در تلاش برای انعکاس سطح بالاتری از عملکردهای اختیاری شرکت‌ها می‌باشد تا از این طریق بتواند به ارزش‌های اجتماعی هویت تازه‌تری اعطا نماید. هدف این مطالعه، اقدام پژوهی حسابداری سایه به‌منظور گونه شناسی رعایت ارزش‌های اجتماعی شرکت‌های بازار سرمایه می‌باشد.روش: در این مطالعه با پیروی از الگوی کلایزی (1978)، تلاش شد تا به‌منظور ارتقاء سطح شناخت ماهیت حسابداری سایه، از گام‌های اقدام پژوهی برای بسترسازی این مفهوم بهره برده شود. بر این اساس این الگو، ابتدا از طریق مصاحبه با خبرگان و کدگذاری باز، تلاش گردید تا زمینه‌های کارکردی حسابداری سایه، مشخص شوند. سپس به‌منظور روایی‌سازی گزاره‌ها، از طریق ارزیابی انتقادی نسبت به تطبیق گزاره‌ها با پژوهش‌های مشابه اقدام گردید تا امکان ورود گزاره‌ها به مرحله تشکیل گروه کانونی جهت بحث و تبادل‌نظر برای تفکیک شناختی هریک از گزاره‌ها در قالب یک مقوله مهیا شود. در ادامه از طریق چک‌لیست ارزیابی کیو، هریک از گزاره‌ها در حدفاصل 5+ تا 5- امتیازبندی شدند.یافته‌ها: نتایج در بخش کیفی بر اساس 12 مصاحبه انجام‌شده از وجود 289 کدباز ایجادشده حکایت داشت که 26 زمینه مرتبط با پیاده‌سازی حسابداری سایه بر اساس آن شناسایی شد. از طرف دیگر در بخش کمی مشخص شد، 26 معیار شناسایی‌شده در 4 مقوله ایجادکننده چارچوب گونه‌شناسی حسابداری سایه شرکت‌های بازار سرمایه، تفکیک شدند.نتیجه‌گیری: نتایج نشان می‌دهد، توسعه کارکردی حسابداری سایه در بستر شرکت‌های بازار سرمایه، این فرصت را برای شرکت‌ها ایجاد می‌کند تا با افشاء گسترده‌تری از فرآیندهای عملکردی شرکت، اعتماد بالاتری را به لحاظ رعایت حقوق ذینفعان؛ حقوق زیست‌محیطی؛ حقوق قضایی و حقوق منابع انسانی از جانب استفاده‌کنندگان از اطلاعات کسب نمایند.

action research of shadow accounting to typology of compliance with capital market companies social values

objective: shadow accounting, as a parallel process with classical accounting procedures, is trying to reflect a higher level of discretionary functions of companies to give a new identity to social values. therefore, this emerging function in accounting is a kind of normative compliance of the expected values of the stakeholders in receiving broader aspects of the performance information of the companies.methods: the purpose of this research is an action research of shadow accounting to functional typology of compliance with capital market companies’ social values. in terms of methodology, this study has used colaizzi’s model (1978) to implement action research steps. therefore, based on this model, first, through interviews with experts and open coding, an effort was made to identify n effective drivers for the implementation of shadow accounting in capital market companies. then, through the q evaluation checklist, each statement was scored between +5 and -5, and finally, a 4-level matrix was created to create a foundation of effective drivers in the implementation of shadow accounting.results: the results in the qualitative section, based on 12 interviews conducted, indicated the existence of 289 open codes, based on which 26 areas related to the implementation of shadow accounting were identified. on the other hand, it was determined in the quantitative section, that the 26 identified criteria were separated into 4 categories creating the shadow accounting typology framework of capital market companies.conclusion: the results show that the functional development of shadow accounting in the context of capital market companies creates the opportunity for companies to gain higher trust by more widely disclosing the company’s functional processes in terms of respecting the rights of shareholders; environmental rights; judicial rights and human resources rights get information from users.