استقلال قضایی در نظام حقوقی ایران؛ تاملی بر تحولات تاریخی از دوره مشروطه تا قانون اساسی (با تاکید بر مرحله استخدام و گزینش)

اصل استقلال قضات، یکی از اصول تضمین کننده دادرسی عادلانه است. استقلال از دو بعد قابل بررسی است: بعد اول، استقلال نهادی قوه قضاییه است که بر اساس آن، قوه قضاییه باید مستقل از دیگر قوا عمل کند و تحت تاثیر نفوذ و مقاصد سیاسی دیگر قوا نباشد. بعد دیگر استقلال، استقلال فردی قضات است و منظور از آن، اعمال نشدن هیچ گونه فشار از ناحیه مقامات مافوق و نیز فشا رهای سیاسی است. البته استقلال قضایی دارای ابعاد گوناگونی است از جمله: بیطرفی، سلامت و شایستگی. قانونگذار برای تضمین اصل استقلال قضات، سازوکارهایی را در نظر گرفته است که از آن جمله میتوان به رعایت مقررات در فرآیند جذب و گزینش قضات، اعمال مصونیت شغلی، مصونیت مدنی و مقررات مربوط به عزل، انتقال و تغییر قضات اشاره کرد. پیش بینی اصل استقلال قضایی در قوانین دوران مشروطه ظهور یافت و در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و نیز برخی قوانین عادی به اصل استقلال قضات اشاره شده است. یکی از مهمترین مراحلی که اهمیت اصل استقلال قضات در آن نمود می یابد، مرحله ورود به خدمت و استخدام قضات است. مقررات مربوط به استخدام و گزینش قضات در اختیار قوه قضاییه است و از نظام عام استخدامی که در اختیار قوه مجریه است، خروج موضوعی دارد. مسئله اصلی این پژوهش، بررسی قوانین موجود و تحولات تاریخی تضمین اصل استقلال قضات در فرآیند گزینش است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی تحلیلی است و در گردآوری منابع از روش کتابخا نه ای استفاده شده است. بر اساس این مطالعه، قانونگذار به ویژه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تلاش کرده است اصل استقلال قضات را به صورت موثرتری محقق کند، اما همچنان کاستی هایی در تحقق کامل این اصل وجود دارد که برای رفع این مشکل، قوانین موجود باید اصلاح شوند.

judicial independence in iran’s legal system; a reflection on the historical developments from the constitutional period to the constitution (with emphasis on the recruitment and selection stage)

the principle of independence of judges is one of the principles that guarantee a fair trial. independence can be examined from two dimensions: the first dimension is the institutional independence of the judiciary,and on this basis, the judiciary must act independently from other powers and not be influenced by the influence and possibly the political intentions of other powers.another dimension of independence is the individual independence of judges, and it means not to exert any pressure from superior authorities or political pressure.judicial independence has various dimensions, including: impartiality,health, competence. in order to guarantee the principle of the independence of judges, mechanisms have been foreseen by the legislator, among which we can refer to the observance of regulations in the process of recruitment and selection of judges, application of occupational immunity, civil immunity and regulations related to dismissal, transfer and change of judges. did the principle of judicial independence appeared in the laws of the constitutional era, and the principle of independence of judges is mentioned in the constitution of the islamic republic of iran as well as some ordinary laws.the research method in this study is descriptive-analytical, and the library method was used to collect the sources.the results of this study show that although the legislator, especially after the victory of the islamic revolution, has tried to realize the principle of the independence of judges in a more effective way,there are still shortcomings in the full realization of this principle, which requires amending the laws to solve this problem. we are available.