تاثیرات تغییرات دیرین اقلیم بر شکوفایی و افول سلسله‌های حاکم‌بر ایران و فرهنگ‌های باستانی جنوب‌شرق ایران از هزارۀ دوم پیش‌ازمیلاد، تا دورۀ ساسانی

آسیب‌پذیری بالقوۀ جوامع اولیه در برابر بلایای طبیعی مانند خشک‌سالی، سیل و قحطی ناشی از تغییرات آب‌و‌هوایی موضوع مهمی است که نیاز به مطالعات دقیقی دارد. هدف اصلی این پژوهش بررسی اثرات احتمالی تغییرات دیرینۀ محیطی و اقلیمی بر سکونتگاه‌های عصرمفرغ در جنوب‌شرق ایران و سلسله‌های اصلی حاکم‌بر ایران براساس شواهد باستان‌شناسی و تاریخی مرزهای سرزمینی، رونق اقتصادی و سیاسی است. تطبیق تغییرات اقلیمی و فرهنگی در جنوب‌شرق ایران می‌تواند اطلاعات بسیار گران‌قیمتی را در اختیار محققین قرار دهد. در این‌راستا، پژوهش پیشِ‌رو سعی دارد پاسخ‌های مناسبی به این پرسش ارائه نماید که آیا تغییرات اقلیم‌بر جوامع باستانی جیرفت تاثیر گذاشته است یا خیر؟ و در نگاهی کلان‌تر تغییر اقلیم تا چه اندازه بر رونق اقتصادی و نفوذ سیاسی سلسله‏های حاکم‌بر ایران تاثیر گذاشته است؟ در مطالعۀ حاضر با استفاده از ترکیبی از شاخص‌های ژئوشیمیایی و گرده‌شناسی، تغییرات دیرینۀ اقلیمی جنوب‌شرق فلات ایران درطول 4000سال گذشته بررسی خواهد شد. فعالیت‌های کشاورزی قابل‌توجه، بین 3900 تا 3700 سال پیش از حاضر هم‌زمان با شرایط اقلیمی معتدل در جنوب‌شرق ایران وجود داشته اشت. شرایط خشک همراه با افزایش گرد و غبار از 3300 تا 2900 سال پیش از حاضر بر منطقۀ حکم‌فرما بوده است. شرایط مرطوب در جنوب‌شرق ایران از حدود 2900 تا 2300 سال پیش از حاضر، هم‌زمان با شکوفایی حکومت‌های منطقه‌ای مانند مادها، اورارتوها، مانناها در نیمۀ غربی ایران و پس از آن شاهنشاهی هخامنشی در سراسر ایران بزرگ، کشاورزی گسترده را تسهیل نموده است. افول شاهنشاهی هخامنشی هم‌زمان با آغاز یک دورۀ خشک بوده است که برای نزدیک به 200سال، کشاورزی در جیرفت را کم‌رونق نموده است. جنوب‌شرق ایران بار دیگر بین 1550 و 1300سال پیش از حاضر شرایط مرطوبی را تجربه کرده است، که با رونق اقتصادی اواسط تا اواخر شاهنشاهی ساسانی هم‌پوشانی زمانی دارد. 

the influence of paleoclimatic variability on the rise and fall of iranian dynasties and ancient cultures in southeastern iran from the 2nd millennium bce to the sassanid period

the potential vulnerability of primitive societies to natural disasters, such as droughts, floods, and famines caused by climate change, is an important issue that requires careful study. the main aim of this research is to investigate the possible effects of ancient environmental and climatic changes on bronze age settlements in southeastern iran, as well as the main dynasties that ruled iran based on archaeological and historical evidence of territorial boundaries, economic and political prosperity. adaptation of climatic and cultural changes in the southeast of iran can provide valuable information for researchers. in this regard, this article aims to answer the question of whether climate change has affected the ancient societies of jiroft, and to what extent climate change has affected the economic prosperity and political influence of the ruling dynasties that have affected iran. in the present study, using a combination of geochemical and pollinological indicators, we examine paleoclimatic changes of the southeastern plateau of iran during the past 4000 years. significant agricultural activities existed between 3900 and 3700 years ago in the southeast of iran during moderate climatic conditions. dry conditions with increased dust prevailed over the region from 3300 to 2900 years ago. wet conditions from about 2900 to 2300 years ago facilitated extensive agriculture and coincided with the flourishing of regional governments such as the medes, urartos, and mannas in the western iran, and after that the achaemenid empire throughout greater iran. the decline of the achaemenid empire coincided with the beginning of a dry period that made agriculture less prosperous in jiroft for nearly 200 years. southeast iran experienced humid conditions between 1550 and 1300 years ago, which coincided with the economic prosperity of the middle to late sassanid empire.