مطالعۀ ابعاد مالکیت اموال فرهنگی-تاریخی

امروزه حق مالکیت، حق مطلقی نبوده و قانون‌گذار می‌تواند بنا به عللی، محدودیت‌هایی را بر حق مالکیت اعمال نماید؛ گرچه در قواعد عمومی حقوق مدنی، باور اولیه بر آن است که مالکیت، اصل خدشه‌ناپذیر و مسلّم حقوقی است، بر این‌مبنا، بنا به جهات و اسباب مختلف، محدودیت‌هایی وارد می‌شود و گاه، این اصل، به‌طورکلی مورد انکار قانون‌گذار واقع می‌گردد. قواعد میراث‌فرهنگی ازجمله اسباب محدودیت و سلب اصل مالکیت محسوب می‌شود. پرسش اصلی این مقاله این است که، ابعاد مالکیت اموال فرهنگی-تاریخی در قوانین و مقررات ایران چیست؟ و حق مالکیت معنوی و مادی مالک آثار تاریخی-فرهنگی چه جایگاهی در قوانین و نهادهای حقوقی دارد؟ گردآوری اطلاعات به شیوۀ اسنادی و کتابخانه‌ای صورت‌گرفته و روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است؛ براین‌اساس، پژوهش حاضر ازطریق مراجعه به قوانین و مصوبات موجود و کتب و مقالات در این‌زمینه سامان یافته است. به‌نظر می‌رسد که در برخی شرایط می‌توان محدودیتی نسبت به بعضی از اموال قائل شد که از آن‌جمله، میراث‌فرهنگی است که می‌تواند در این شمول قرار گیرد. این قوانین در بسیاری از موارد، تضعیف مالکیت‌های خصوصی را درپی دارد؛ ازطرفی شریعت اسلام با توجه به اهتمام خاصی که به مالکیت خصوصی دارد، براساس احکام اولیه، مالکیت یا تملک آثار تاریخی-فرهنگی را هم‌چون سایر اموال، نه‌تنها معتبر دانسته، بلکه تخطی از آن‌را خلاف قوانین شرع به‌شمار می‌آورد. قوانین فعلی به‌دلیل عدم به‌روز‌رسانی جامع و نیز فقدان ظرفیت‌های اجرائی برای جلوگیری از تعارض منافع عمومی و خصوصی در چارچوب صحیح قانونی و شرعی، کارکرد خود را از دست داده است.

the study of features cultural-historical properties possession

the right of possession is not an absolute one today and the lawmaker has the power to limit the possession right according to several reasons. it is a general thought in the public regulations of the civil law that the possession is a legal absolute right. accordingly, and due to different tools, the limitation is fulfilled by the lawmaker and this right is completely ignored. the rules of cultural heritage are of the tools to make the limitation and to devest possession. the main question of this article is that what are features cultural-historical properties possession in iran and what are the position of intellectual and material property right of the of the historical-cultural owner of the properties? it seems that there could be limitations in some situations to some cultural heritage properties. the mentioned laws could weaken the private ownership in some cases. additionally, the private ownership is respected in islam and according to the first verdicts the ownership of cultural-historical properties are authentic its ignorance is assumed wrong. the today law are not upgraded and its fulfilment is ignored in order not to be against the religious and legal frameworks.