بررسی نقش زن بر مهرهای ساسانی (با معرفی مُهری از موزۀ بوعلی سینا همدان)

مُهرها و گل‌مُهرهای ساسانی ازجمله اشیائی هستند که در تمامی‌ سطوح جامعه و سازمان‌های اداریِ ادوار تاریخی، ازجمله عصر ساسانی کاربرد داشته و از این‌رو نقش به‌سزایی در درک ما از جنبه‌های مختلف تاریخی این دوره ایفا کرده‌اند. درمیان نقوش کنده‌کاری‌شده روی مهرهای ساسانی که حکایت از باورها و اعتقادات صاحبان آن‌ها دارد، تصویر زنان نیز به‌عنوان جمعیتی مهم از جامعۀ ساسانی روی مهرها نقش بسته است. مهرهای منقوش به نقوش زنانه، به‌نوعی از منابع مهم در واکاوی جایگاه زنان در این دوره به‌حساب می‌‌آیند و بازگوی نگرش جامعه به این قشر از مردم هستند. در این پژوهش سعی‌بر آن است که به بررسی نقش‌مایه‌های زن بر مهرهای ساسانی با معرفی مهری از موزۀ بوعلی‌سینای همدان پرداخته شود. نویسندگان بر پایۀ مطالعات کتابخانه‌ای و مشاهدۀ مستقیم مهر مذکور، ضمن توصیف نقش‌مایه‌های زنانه بر آن، به جنبه‌های نمادپردازانه و خوانش کتیبۀ این مهر می‌‌پردازند. پرسشی که در اینجا مطرح می‌‌شود این است که چه ارتباطی میان نقش روی مهر و دارندۀ مهر وجود دارد؟ کتیبۀ روی مهر تا چه اندازه بازگوی مفاهیم زنانه است؟ مالکیت مهرهای منقوش به نقش زنان احتمالاً در اختیار زنان بوده است و این نشان از استقلال فردی و برخورداری از جایگاه اجتماعی زن در آن دوره دارد؛ اگرچه در دورۀ ساسانی زنان نسبت به مردان کمتر وارد تجارت و سیاست می‌‌شدند، اما وجود مهرهای منقوش به نقوش زنانه نشان‌دهندۀ پذیرش حضور آن‌ها و هم‌چنین جایگاه حقوقی آن‌ها در امور اداری و اقتصادی این دوره است. 

a survey of the motif of women on sassanid seals (with the introduction of a seal from bu-ali sina museum in hamadan)

sassanian seals and sealings were used in all levels of society and administrative organizations during historical periods, including the sassanid era. they have played a significant role in our understanding of various historical aspects of this period. among the motifs carved on sasanian seals that reveal the beliefs of their owners, the image of women as an important population of sassanian society is also engraved on the seals. seals inscribed with female motifs are considered important sources for analyzing the position of women in this period and reflect society’s attitude towards this group. this article aims to investigate the motif of women on sassanian seals by introducing a seal from the bu-ali-sina museum in hamadan. through library studies and direct observation of the seal, the authors discuss the symbolic aspects and interpretation of the inscription on this seal, describing the female motifs present. the question raised is the relationship between the character on the seal and the owner. to what extent does the inscription reflect feminine concepts? seals engraved with the motif of women were likely owned by women, indicating their individual independence and social status during that period. while women in the sassanian period were less involved in business and politics than men, the presence of seals with female motifs demonstrates their acceptance and legal position in the administrative and economic affairs of the time.