مُهر استوانه‌ای تپۀ گوهرگوش نورآباد لرستان مُهری به سبک آشور نو؟ در زاگرس‌مرکزی

مهرها اگرچه بیشتر با رویکرد تاریخِ هنری مورد مطالعه قرار می گیرند، اما می توانند منبع مهمی برای مطالعۀ وضعیت اجتماعی-اقتصادی جوامع باستانی باشند. مُهر مورد مطالعه در پژهش حاضر توسط یک راهنمای محلی به هنگام بازدید نگارندگان از تپۀ گوهرگوش واقع در روستای فتاح آباد از توابع شهرستان دلفان استان لرستان از داخل خاک های حفاری غیرمجاز در بخش جنوبی تپه یافت شده است. پیش تر از محوطه های مختلفی در میان رودان نیمۀ غربی و حتی مناطق مرکزی ایران مهرهایی قابل مقایسه با نقش مُهر گوهرگوش از نظر سبک شناسی معرفی و مورد مطالعه قرار گرفته اند. در پژوهش پیش رو تلاش می شود با مطالعه و مقایسۀ سبک شناسی و شمایل نگاری مهر تپۀ گوهرگوش که از این پس با این عنوان آمده است، با نمونه های مشابه به پرسش هایی در ارتباط با سبک شناسی و تاریخ گذاری آَن پاسخ داده شود. اصلی ترین پرسش های این پژوهش این است که مُهر تپۀ گوهرگوش به چه دورۀ زمانی تعلق دارد؟ سبک آن بومی است یا متاثر از مناطق دیگر است؟ بافت و بستر تاریخی-سیاسی همزمان با دورۀ زمانی احتمالی آن چه نقشی در نفوذ این مهر با این سبک در پیشکوه داشته است؟ در پاسخ با این پرسش ها فرضیه های مختلفی را می توان مطرح کرد؛ از جمله: به احتمال خاستگاه و سبک مهر مورد مطالعه آشوری است، و فرض دوم اینکه، خاستگاه آن بومی ولی متاثر از سبک آشوری است؛ همچنین به احتمال تاریخ آن نیمۀ اول هزارۀ اول پیش ازمیلاد است. فرض بعدی در پاسخ به پرسش دوم است که به احتمال ظهور حکومت الیپی در سده های اولیۀ هزارۀ اول پیش ازمیلاد (به احتمال در پیشکوه)، نقش مهمی در نفوذ و گسترش سبک های هنری و سنت های سفالی منطقه ای و فرامنطقه ای در این حوزه داشته است. در ادامۀ این پژوهش، تمام این پرسشها و فرضیات مورد بحث و بررسی قرار خواهند گرفت. با مطالعۀ مهر گوهرگوش از جنبه های مختلف، به احتمال این مهر به سبک آشورنو و بین سده های نهم تا هفتم پیش ازمیلاد است. کشف آن در تپۀ گوهرگوش می تواند سرنخی از روابط زاگرس مرکزی با آشور در این بازۀ زمانی باشد.

cylindrical seal of gohargoosh tepe, a neo-assyrian style seal? in central zagros

although seals are considered in more studies of art history, they can be an essential source for studying the socio-economic situation of ancient societies. the seal studied in this article was found during the authors survey gohargoosh tepe with one of the local guides from the village of fattahabad, delfan county, lorestan province, in the soil from looter digging part of the tepe. stylistically, the cylinder seals comparable to this seal were previously found in various areas in the western part and even in central iran. this article attempts to answer questions concerning chronology and stylistics by studying and comparing the stylistics and iconography of the gohargoosh seal with comparable samples. the other goal is to investigate the role of ellipi in the first half of the first millennium bce in pish-i kuh and the potential relevance between their appearance in the region and the assyrian seal case study in this article. by studying the gohargoosh seal from various aspects, this seal likely belongs to the iron age ii and from the ninth to the seventh centuries bce, and its style is related to the neo-assyrian era, which can reflect the increased interaction between iran and mesopotamia after a dark and obscure period in the iron age i.