مطالعۀ تطبیقی روند پیچیدگی‌های اجتماعی-اقتصادی فلات‌مرکزی و جنوب‌غرب ایران در نیمۀ دوم هزارۀ پنجم پیش‌ازمیلاد

موضوع و هدف پژوهش حاضر، مقایسۀ روند پیچیده شدن جوامع پیش ازتاریخ در فلات مرکزی و جنوب غربی ایران در نیمۀ دوم هزارۀ پنجم پیش ازمیلاد و ارزیابی شاخصه های پیچیدگی و هم چنین، تحلیل چرایی و چگونگی وقوع آن ها است. منطقه های یادشده، دو نقطۀ محوری برای آغاز تحولات اجتماعی و اقتصادی در این دوره بودند که در هزارۀ چهارم پیش ازمیلاد نقش مهمی در مبادلات تجاری و برهم کنش های فرهنگی بین شرق و غرب فلات ایران ایفا کردند. متغیرهای فناوری و صنعتی، اصلی ترین شاخص های پیچیدگی در فلات مرکزی بودند؛ مولفه های کشاورزی و دام داری در مرتبۀ فرعی قرار داشتند. روند پیچیده شدن جوامع جنوب غربی ایران، در اصل بر بنیاد کشاورزی، دامپروری و منابع آبی تکیه داشت و متغیر های فناوری، صنعتی و واردات مواد اولیه نیز حائز اهمیت بودند. چگونگی پدیدارشدن فن مدیریت و تولید سفال ها در محوطه های شاخص کاوش شده در گستره ای از فلات مرکزی تا بخشی از دشت های شرقی زاگرس مرکزی و جنوبی و نیز جنوب غرب ایران را به منظور شناخت سطح پیچیدگی ها، ارزیابی و مطالعه تطبیقی گردید. داده های موجود، ازجمله شباهت سفال نخودی منقوش لایه های v-ii قره تپۀ قمرود با محوطه های مناطق فارس (مرحلۀ اول باکون a) و جنوب غرب ایران (شوشان متاخر i 4700-4400 پ.م.) موجب تقویت نظریۀ وجود ارتباطات فرهنگی بین فلات مرکزی و جنوب غرب ایران شده است. تحلیل ساختاری برهم کنش ها بین دو منطقه با رویکرد بوم شناسی فرهنگی و برمبنای پنج الگوواره شامل: همسان سازی، تخصصی کردن، همزمان سازی و خودسازماندهی، تراکم مولفه های اقتصاد جغرافیایی و تمرکز قدرت نشان داده است که برخی جوامع از نیمۀ دوم هزارۀ پنجم پیش ازمیلاد براساس این اصول پنج گانه، موجب تقویت هم دیگر شده، جوامع پیچیده را به وجود آوردند. بر پایه الگوواره های یادشده، نتایجی در چارچوب شاخصه های اقتصادی-جامعه شناختی نظیر ایجاد سامانه های تولید و توزیع، خانواده های کارآمد، هرم های قدرت و ابرنخبگان، ازبین رفتن هم رایی عمومی و نخبگان درحال گسترش حاصل گردیده است. مدارک و داده های پژوهش ازطریق مطالعات کتابخانه ای، گردآوری شده که با استفاده از برخی روش های توضیح تغییرات فرهنگی و نظریه های پیچیدگی اجتماعی-اقتصادی مورد تحلیل قرار گرفته اند.

a comparative study of the socio-economic complexities in the central plateau and southwestern iran during the second half of 5th millennium bc

the central plateau and southwestern iran were two pivotal points to begin social and economic developments during the second half of 5th millennium bc, which played an important role in commercial exchanges and cultural interactions between the east and west of the iranian plateau in the 4th millennium bc. technology and industry were the main indicators of complexity in the central plateau, while in the southwestern of iran, agriculture, animal husbandry and water resources were important in this sense. the level of complexity, the appearance of management technique, and pottery production in the key excavated sites in a range from the central plateau to a part of the eastern plains of central zagros and the and southwest of iran, was evaluated and studied. the structural analysis of the interactions between the two regions with a cultural ecology approach and based on five paradigms including assimilation, specialization, synchronization and self-organization, condensation of geo-economy, and concentration of power has shown that some societies during the second half of the fifth millennium bc, based on these five principles, they strengthened each other and created complex societies. we have achieved some results in the framework of economic-sociological indicators which include the creation of production and distribution systems, efficient families, pyramids of power and super elites, the destruction of public consensus and expanding elites.