تاملی بر ساختار معماری و هویت تاریخی بنای آرامگاهی جوخواه

بناهای آرامگاهی یکی از مهم ترین گونه های معماری اسلامی هستند. مطالعۀ این گونه بنا در بستر جغرافیایی، درک و شناخت معناداری را از این آثار پیش روی ما قرار می دهد. منطقۀ وسیع طبس، باوجود دارا بودن ظرفیتی غنی از آثار تاریخی و فرهنگی فاخر و به دلیل مهجور بودن و شرایط سخت جغرافیایی، مورد کم توجهی مسئولان و باستان شناسان قرار دارد. در بررسی باستان شناختی بخش جوخواه طبس که در سال 1394ه.ش. انجام گرفت، بناهای متعددی ازجمله یک آرامگاه منفرد شناسایی شده که تاکنون مورد پژوهش قرار نگرفته است. در این پژوهش شیوۀ ساخت بنا با توجه به نحوۀ گنبدزنی، اجرای تاق ، نوع مصالح و نوع تزئینات به کار رفته، موردتوجه قرار گرفته است. تحقیق حاضر براساس هدف از نوع توصیفی-تحلیلی و ماهیت آن براساس رهیافت های تاریخی است. در این پژوهش روش یافته اندوزی ها بر پایۀ مطالعات میدانی و استناد به منابع کتابخانه ای انجام شده است. این پژوهش تلاش دارد، با تکیه بر یافته های باستان شناسی، مطالعات تطبیقی و هم چنین استناد به منابع مکتوب دوران اسلامی، به واکاوی هویت و تاریخ ساخت آرامگاه جوخواه طبس بپردازد. برآیند مطالعات صورت گرفته نشان می دهد که الگوی ساخت این مقبره برگرفته از طرح مربع شکل، مانند بسیاری بناهای آرامگاهی در خراسان بزرگ طی سده های اولیۀ دوران اسلامی است. اگرچه با مقایسۀ داده های فرهنگی و عناصر ساخت مایه بنا با سایر آثار مشابه، می توان تاریخ ساخت آن را به اواخر سدۀ ششم تا اوایل سدۀ هفتم هجری قمری نسبت داد.

a reflection on the architectural structure and historical identity of the jokhah tomb

tomb buildings are one of the most important types of islamic architecture. studying such a building in a geographical context gives us a meaningful understanding of these works. the vast region of tabas, despite having a rich capacity of magnificent historical and cultural monuments, has been neglected by officials and archaeologists due to its desolation and difficult geographical conditions. in the archaeological study of the jokhah section of tabas, which was carried out in 2015, several buildings were identified, including a single tomb. so far, this building has not been the subject of detailed and methodical research on how the structure of architecture and dating is based on comparison with other mausoleum buildings, so the need for this research was provided. in this research, the construction method of the building has been considered according to the dome, the execution of the dome and the type of materials and the type of decorations used. the present research is based on a descriptive-analytical purpose and its nature is based on historical approaches. the methodology of accumulations is based on field studies and citation of library resources. this article tries to analyze the identity and date of construction of the tomb of jokhah tabas, based on archaeological findings, comparative studies and also citing written sources of the islamic period. the results of studies show that the construction pattern of this tomb is derived from the square design of tomb buildings in greater khorasan in the early centuries of the islamic period. however, by comparing material culture data and building elements with other similar works, the date of its construction can be attributed to the late sixth-early seventh century ah.