برای جنگ یا برای پرستیژ؟ بررسی سرتیرهای استخوانی زیویه

محوطۀ زیویه در مقام یکی از محوطه های کلیدی عصر آهن شمال غرب ایران (مربوط به دورۀ پادشاهی ماناها-مادها) با تنوعی از اشیای موزهای شهرتی جهانی و فهرست بلندبالایی از انتشارات دارد. بخش عمدۀ این فهرست را تک نگاری هایی تشکیل می دهند که براساس یک یا چند شئ محدود از یک مجموعه دور از بافت نوشته شده است. مقالاتی که به صورت جامع یافته های منسوب به زیویه و حاصل از کاوش علمی را با هم دربرگیرند، کمشمارند؛ با این حال مقالات زیادی درمورد یافته های زیویه منتشر شده است، اما هنوز گروه هایی از مواد فرهنگی آن کم شناخته باقیمانده اند و به قدر کفایت به آنها پرداخته نشده است، از آنجمله می توان به سرتیرهای استخوانی زیویه اشاره کرد که پاره ای از آنها از کاوش های علمی و بخشی از آنها از طریق مجموعه های خصوصی و عتیقه جویان راه خود را به موزه های جهان باز کرده است. این موزه ها عبارتنداز: متروپولیتن، لوور، موزه ملی ایران و موزۀ باستان شناسی سنندج. در این نوشتار به معرفی و دسته بندی 51 عدد از این سرتیرها پرداخته می شود. تعدادی از این سرتیرها پیشتر به عنوان عاج ثبت شده بودند. پژوهش کنونی نشان داد که جنس همۀ آنها استخوان است. گرچه به دلیل فعالیتهایی که روی آنها انجام شده بود، تشخیص نوع استخوان در اکثر آنها ممکن نشد. از نکات دیگر بررسی شده در پژوهش حاضر، این است که با توجه به جنس استخوانی سرتیرها، آیا از آنها برای جنگ استفاده شده اند یا برای پرستیژ و حضور نمادین در مراسم های تشریفاتی؟ نمونه های آزمایش شده از سایر محوطه ها نشان داده است که استخوان به قدر کافی سخت هست که در صورت پرتاب با کمان بتواند به بدن شکار یا انسان نفوذ کند و امروزه کاربردی بودن آنها امری مسجل است و هنوز درمیان برخی قبایل از آنها استفاده می شود.

for warfare or for prestige? a survey on ziwiye bone arrowheads

ziwiye, as one of the key sites for iran’s north west iron age (median kingdom), has many masterpieces kept in different museums and a long list of publications. the main part of this list consists of monographs that are written based on one or more limited objects from an out of context collection. there are few articles that comprehensively include the findings “attributed ziwiye” and “came from excavation”. however, many articles have been published about zavieh’s findings, but parts of this collection still remain unknown and do not receive enough attention. the corpus of bone arrowheads is one of them, some of which were found during archaeological excavations while others came to museums from antiquities dealers. these include: the metropolitan museum of art in new york, musée du louvre in paris, the national museum of iran in tehran, and the sanandaj archaeological museum. this article aims to introduce and categorize 51 bone arrowheads. some of these were registered as ivories, but our research concluded that all of these were made of bone. in few instances, the production manner prevented the proper identification of bone versus ivory. another examined point in this research is whether such arrowheads were produced for actual warfare or for prestige and symbolic use in ceremonial events considering their bone material. the examined samples from other sites show that bone can be hard enough to penetrate game and human body even with light protection such as archery. bone for making arrowheads was used for hunting big games and some tribes still use them.