حوضۀ رودخانۀ قبرکِیخا در دوران پیش‌ازتاریخ، استقرارها و نوسانات جمعیتی بخش مرکزی شهرستان سمیرم از دوران پارینه‌سنگی تا دورۀ بانش

بررسی و مطالعۀ دشت ها و دره های میان کوهی زاگرس جنوبی ازمنظر جغرافیایی و فرهنگی منجر به درک عمیق تر چگونگی شکل گیری، تبیین و گسترش فرهنگ های باستان شناختی آن مناطق می شود. بخش های جنوبی زاگرس دارای حوضه های مختلف جغرافیایی و فرهنگی خاص خود است که مناطق شمالی آن شامل: آباده، اقلید و سمیرم می شود. حوضۀ رودخانۀ قبرکیخا و سمیرم به دلیل قرارگیری در نقطۀ تلاقی فرهنگ های باستان شناختی زاگرس جنوبی برای مطالعۀ تعاملات فرهنگی و حوضه های گسترش فرهنگ های باستان شناختی فارس مهم بوده، لذا با این ضرورت و با هدف بررسی استقرارهای پیش از تاریخی و نوسانات جمعیتی حوضۀ رودخانۀ قبرکِیخا و همچنین شناسایی قدیمی ترین آثار سکونت در بخش مرکزی سمیرم، مطالعات آغاز شد. پژوهش پیشِ رو مبتنی بر یک فصل بررسی باستان شناختی با رویکرد تحلیل زیستگاهی در بخش مرکزی شهرستان سمیرم بوده است. پس از تهیۀ نقشه های موردنیاز، محدودۀ موردنظر به صورت پیمایشی بررسی شد و نمونه برداری به صورت تصادفی انجام شد، که درپی آن منجر به شناسایی 66 محوطه از دوران پارینه سنگی تا دوران اسلامی شد. قدیمی ترین آثار سکونت انسان در این منطقه به دوران پارینه سنگی میانی برمی گردد؛ پس از آن یک محوطه از دوران نوسنگی شناسایی شد و سپس با افزایش تعداد محوطه ها، هفت محوطه از دورۀ باکون، چهار محوطه از دورۀ لپویی و سه محوطه از دورۀ بانش شناسایی شد. نتایج حاکی از تاثیرپذیری کامل فرهنگ های پیش از تاریخی این منطقه از فارس است و هیچ گونه شواهدی از فرهنگ های مناطق پیرامونی مشاهده نشد. به دلیل پایین بودن قابلیت های زیست محیطی، محوطه ها هیچ گاه در ابعاد و اندازۀ استقرارهای بخش های مرکزی فارس نبوده، اما مانند فارس شاهد افزایش محوطه ها در دوران باکون و لپویی هستیم و همچنین در مکان گزینی استفاده از منابع آب و خاک مرغوب و سکونت در نزدیک ترین فاصله با رودخانه ها و منابع مطمئن آبی مدنظر بوده است. موضوع جالب توجه این که برخلاف بخش های مرکزی فارس، مدارکی مبنی بر کاهش شدید تعداد محوطه ها و تغییر شیوۀ زندگی از یکجانشین کشاورز به دام پرور عشایر شناسایی نشد و شاهد وسعت محوطه ها و افزایش جمعیت در دورۀ بانش هستیم.

ghabr-e keykha river basin in the prehistoric period, settlements and population fluctuations in the central part of semirom county from the paleolithic period to the banesh period

the investigation and study of the plains and valleys between the mountains of south zagros in iran from a geographical and cultural point of view leads to a deeper understanding of how the archaeological cultures of those regions were formed andexpanded; the southern parts of zagros have their own geographical and cultural areas, while the northern regions include abadeh, eghlid, and semirom; the ghabr-e keykha river basins and semirom region are significant for the study of cultural interactions and areas of expansion of the archaeological cultures of fars province because of their location at the intersection of the archaeological cultures of south zagros. therefore, we started the studies to investigate the prehistoric settlements and demographic fluctuations of the ghabr-e keykha river basin and to identify the oldest habitation in the central part of semirom. the current research was based on a season of the archaeological survey with a habitat analysis approach in the central part of semirom city; after preparing the required maps, we surveyed the target area, and random sampling was done. dueto the low environmental capabilities, the sites were not in the dimensions and size of settlements in the central parts of fars. it has been considered from sources of water and quality soil and living in the closest distance to rivers and reliable sources of water; it is interesting to note that, unlike in the central parts of fars, there is no evidence of a sharp decrease in the number of enclosures and a change in the lifestyle from asedentary farmer to a nomadism, and we are witnessing the size of sites and the increasein population during the banesh period.