بررسی و تحلیل گونه‌شناسی سفال‌های محوطۀ قُرُق دشت همدان-بهار از قرن پنجم تا هشتم هجری‌قمری

یکی از جنبه های اصلی در شناخت فرهنگ های گذشته، مطالعه و تحلیل آثار سفالی محوطه های باستانی است؛ از این رو بررسی دقیق این دسته از آثار نقش مهمی در روشن شدن وضعیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مراکز استقراری داشته است. عبور مسیرهای ارتباطی، هم چون شاهراه خراسان و راه فرعی شاهی از همدان درطول تاریخ -به خصوص در دوران اسلامی- باعث پیدایش فرهنگ های متعدد سفالگری در این بخش از کشور شده است. با توجه به تاثیرپذیری فرهنگ های سفالگری همدان و به تبع آن محوطۀ قُرُق (با حجم وسیعی از آثار سفالی) از مناطق بزرگ سفالگری دوران اسلامی، در این پژوهش سعی شده است به پرسش هایی هم چون: تاثیر کدام مناطق به لحاظ سبک ساخت و تزئین در سفال های محوطۀ قُرُق دیده می شود؟ مهم ترین گونه های سفالگری این محوطه از قرن پنجم تا هشتم هجری قمری کدام اند؟ و کدام گونۀ سفالی از ویژگی های بومی برخوردار است؟ پاسخ داده شود. هدف اصلی این نگارش، شناسایی انواع گونه های شاخص سفالی محوطۀ مورد مطالعه است که این فرآیند ازطریق مطالعۀ داده های باستان شناختی حاصل از بررسی های نوین صورت گرفته است. در انجام پژوهش حاضر، روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی و تطبیق میدانی یافته های این حوزه با سایر مناطق صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهند در هنر سفالگری این محوطه به لحاظ شیوۀ ساخت و پرداخت، جلوه هایی از هنر مراکز فرهنگی همجواری هم چون: ذلف آباد، آوه، سلطانیه، کنگاور، تخت سلیمان و بروجرد مشاهده می شود؛ هم چنین بیش از 10 گونۀ سفالی شاخص قرن پنجم تا هشتم هجری قمری از آن شناسایی شده که شامل انواع سفال های بدون لعاب و لعاب دار است که هریک به زیرمجموعه های ساده و منقوش و چندرنگ زیر و رولعابی تقسیم می شوند. در این بین، نمونه هایی هم چون ظروف با تزئین چندرنگ بر روی گلابۀ سفید احتمالاً از ویژگی های محلی برخوردارند.

a survey and typological analysis of pottery in the qoroq site of the hamadan - bahar plain from the fifth to the eighth century ah

one of the main aspects in understanding past cultures is the study and analysis of pottery works in ancient sites. the passage of communication routes such as the khorasan highway during the historical period, especially in the islamic period, has caused theemergence of many pottery cultures in this part of the country. considering the influence of hamedan pottery cultures and consequently the qoroq site from large pottery areas of the islamic period, in this research, an attempt is made to answer these questions. interms of construction style and decoration, the effects of which areas can be seen in the pottery of qoroq site? what are the most important types of pottery in this area from the 5th to 8th century ah? and which type of pottery has native characteristics? the mainpurpose of this writing is to identify the types of pottery indicators of the study site, which is done through the study of archaeological data obtained from modern surveys.in the present research, the descriptive-analytical research method and informationgathering has been done in the form of library studies and field comparison of the findings of this area with other areas. the results show that the pottery art of this area can be seen in terms of construction and decoration techniques influenced by the art ofneighboring areas such as zolfabad, aveh, soltanieh, takht-e soleiman, kangavar and boroujerd. also more than 10 types of pottery from the fifth to the eighth century ah have been identified, which include different types of unglazed and glazed pottery, eachof which is divided into simple, patterned and multi-colored subsets under the glaze. in the meantime, specimens such as dishes with multicolored decoration on white glaze probably have local characteristics.