بازنگری در گاه‌نگاری و کاربری فضای دستکند مجموعۀ آباذر نیرِ استان اردبیل

منظر طبیعی فرهنگی کوهستان سبلان به دلیل شرایط اقلیمی و سنگ های قابل تراش، یکی از کانون های اصلی شکل گیری فضاهای دستکند در منطقۀ شمال غرب ایران است. در این منطقه فضاهای دستکند متنوعی در دوره های مختلف فرهنگی تراشیده شده که یکی از شناخته شده ترین آن، مجموعه دستکند-دست ساز آباذر نیر است. این مجموعه در مطالعات پیشین برخی از پژوهشگران، عموماً متعلق به دورۀ اشکانی با کاربری مهرابه ؛ یا دوران اسلامی با کاربری معابد- مقابر بودایی درنظر گرفته شده است؛ با این حال داده های فرهنگی موجود در این مجموعه، با دلایل کافی و مستند باستان شناختی، فرضیۀ نیایشگاه مهری و بودایی را رد می کند. این پژوهش بنیادی ازنظر هدف، کیفی بوده و با روش توصیفی-تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به کمک مطالعات میدانی و اسناد - منابع کتابخانه ای انجام شده و به دنبال پاسخ به دو پرسش اساسی زیر است؛ 1- براساس یافته های سطحی باقی مانده، گاه نگاری فضای دستکند آباذر متعلق به چه دوره های فرهنگی است؟ 2- فضاهای دستکند (شمارۀ 7) مجموعۀ آباذر نیر چه کارکردهایی داشته است؟ نتایج بیانگر آن است که فضای دستکند مورد بحث، همانند سایر فضاهای این محوطه، کارکرد معیشتی در دوران اسلامی داشته است. نتایج دیگر پژوهش مشخص کرد که مجموعۀ فضاهای محوطۀ آباذر عموماً متاثر از شرایط اقلیمی منطقه ایجاد شده و قابل مقایسه با سایر روستاهای دستکند - دست ساز دامنۀ کوهستان های سبلان و سهند است. فعالیت باستان شناختی اخیر این مجموعه می تواند در شناخت ماهیت کارکردی و گاه نگاری سایر فضاهای دستکند - دست ساز دامنه های کوهستان سبلان مفید و راهگشا باشد.

a review of the chronology and usage of troglodytic architecture space of abazar nair collection in ardabil province

due to the climatic conditions and cutable stones, the cultural landscape of sablan mountain is one of the main foci of the formation of troglodytic architecture spaces in the northwest region of iran. in this region, various troglodytic architecture spaces have been carved in different cultural periods, one of the most well-known of which is the troglodytic architecture collection of abazar nair. this collection, in the previous studies of some researchers, generally belongs to the parthian era with the use of “mehrabah”; or the islamic era with the use of “buddhist temples-tombs”. however, the cultural data in this collection rejects the mehri and buddhist monastery hypothesis with sufficient and archaeological evidence. this research is fundamental in terms of qualitative objective and it was conducted with descriptive-analytical method, comparative studies and data collection with the help of field studies and documentslibraryresources and seeks to answer the following two basic questions: 1- based on the remaining surface data. mande, the chronology of troglodytic architecture abazar space belongs to which cultural period(s)? 2- what were the functions of troglodytic architecture spaces (number 7) of abazar nair collection? the results show that the troglodytic architecture space in question, like other spaces in this area, had a livelihood function in the islamic era. other results of the research determined that the set of enclosed spaces of abazar is generally influenced by the climatic conditions of theregion and is comparable to other cut rock villages in the sablan and sahand mountains.the recent archaeological activity of this collection can be useful and open the way in understanding the functional nature and chronology of other cut rock spaces on theslopes of sablan mountain.