محوطه‌های عصرآهن دامنه‌های غربی کوه ساوالان براساس بررسی مسیر ایل‌راه‌های ایلات شاهسون

از حدود اواخر عصرمفرغ جدید و شروع عصرآهن، نواحی شرقی شمال غرب ایران درگیر یکسری مهاجرت های قومی گسترده ای می شود که پیش تر از آن، دامنۀ این مهاجرت ها به نواحی قفقاز رسیده بود. گذرگاه های موجود در رشته کوه های قفقاز، این مهاجرت ها را به سمت دشت مشگین شهر و اردبیل و نواحی مرتفع و سرسبز ساوالان هدایت نمودند. بدون شک، مهاجران کوچ رو در طول چندین سده مهاجرت در طول مسیرها، یکسری ایل راه های کم خطر و سهل الوصولی را پیدا کرده بودند که دائم در طول آن ها به تردد می پرداختند. این مسیرها علاوه بر این که از منابع آبی همیشگی گذر می کردند، امکان استفاده از اتراق گاه های موقتی در طول مسیر را نیز مهیا می نمودند. تردد دائمی در طول این مسیر باعث شده تا محوطه های گورستانی بی شماری در طول آن برجای بماند. امروزه، ایلات شاهسون استان اردبیل، بخشی از این ایل راه های باستانی را به ارث برده و دائم از آن استفاده می کنند. انطباق مسیر ایلات شاهسون با پراکنش خطی محوطه های عصرآهن بر روی آن ها، چنین فرضیه ای را به اثبات می رساند. در پژوهش حاضر که به واسطۀ بررسی های میدانی با رویکرد قوم باستان شناسی در نواحی غربی دشت مشگین شهر و دامنه های غربی و شمال غربی ساوالان انجام گرفته است، چرایی و چگونگی انطباق مسیرهای باستانی اقوام کوچروی عصرآهن با ایل راه های کنونی ایلات شاهسون، بحث و بررسی شده است. وسعت محوطه های عصرآهن قرارگرفته در مسیر ایل راه های ایلات شاهسون، چگونگی پراکنش محوطه ها در محل ییلاق های دامنه های غربی ساوالان و تعیین مهم ترین و اصلی ترین ایل راه های باستانی براساس پراکنش محوطه ها و وسعت آن ها از دیگر موضوعاتی است که در این پژوهش بدان پرداخته شده است. نتایج بررسی و تحلیل داده های موجود، نشانگر انطباق کامل نحوۀ پراکنش محوطه های عصرآهن با خط طولی مسیر ایل های عشایر شاهسون است. اکثر محوطه های شناسایی شده در طول ایل راه ها از نوع گورستان است که وسعت آن ها در محل ییلاق ها نسبت به نقاط دیگر بسیار بیشتر است.

the iron age sites on the western hillsides of savalan mountain bases on the study of the migration routes of the shahsevan tribes

from the end of the late bronze age and the beginning of the iron age, the eastern regions of northwestern iran were involved in a series of large-scale ethnic migrations, the scope of which had previously extended to the caucasus. crossings in the caucasus mountains led these migrations to the meshginshahr and ardabil plains and the high andgreen areas of savalan mountain. undoubtedly, nomadic immigrants, during several centuries of migration along the routes, had found a series of low-risk and easy-to-reach routes in which they traveled constantly. the constant traffic along this route has leftcountless cemeteries along with it. today, the shahsevan tribes of ardabil province inherit some of these ancient routes and use them regularly. the adaptation of the routes of the shahsevan tribes to the linear distribution of the iron age sites on them, provessuch a hypothesis. in the present study, which has been carried out by field studies with an ethnographic approach in the western parts of meshginshahr plain and the western and northwestern slopes of savalan mountain, why and how to conformity of the ancientroutes of the nomadic tribes of the iron age with the shasevan tribe routes have been discussed. extent of iron age sites located in the route of shahsevan tribes, how the sites are distributed in the summer places of the western slopes of savalan and determiningthe most important and main ancient migration routes based on the distribution of the sites and their extent is another issue that has been addressed in this research. the results of reviewing and analyzing the available data show the complete compliance of the ironage sites with the longitudinal line of the migration routes of shahsevan nomadic tribes.most of the identified sites along the routes are of the cemetery type, which are much larger in summer areas than other places.