بررسی مدارس دورۀ آل‌مظفر و تیموری یزد به استناد متون تاریخی

یزد به واسطۀ این که در دوران اسلامی کمتر دچار فراز و نشیب های اجتماعی شده و به واسطۀ جایگاه آموزش در قرون میانی اسلام، سنت مدرسه سازی که از دورۀ سلجوقی شروع شده بود، در یک بستر آرام به تداوم خود ادامه داد. به دور بودن از دغدغه های امنیتی و ایجاد آرامش نسبی در طی قرون میانی و مقبولیت زیاد ساخت مدرسه، زمینه را برای ظهور مدرسه در شهر یزد فراهم نموده است؛ بنابراین با توجه به اشارات متعدد متون تاریخی یزد به مدارس این دوران و عدم انجام پژوهشی دربارۀ معماری مدرسه های تاریخی یزد، در این پژوهش به شرح ویژگی های ساختمانی این مدارس پرداخته شده است. هدف این پژوهش پاسخ گویی به این پرسش است که، مدارس مذکور در متون تاریخی دارای چه ویژگی هایی هستند و اجزاء فضا ساز و آرایه های این مدارس چه بوده است؟ روش پژوهش این جستار برمبنای اسناد و مدارک تاریخی و همچنین مطالعات کتابخانه ای است. روش این پژوهش تحلیلی-تاریخی و منبع اصلی آن، منابع تاریخی مانند کتاب تاریخ یزد و تاریخ جدید یزد و جامع مفیدی است. این پژوهش، مدارس تاریخی را از جنبه های معماری، تزئینات، عملکرد، پدیدآورندگان مورد کنکاش قرار داده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهند که مدارس یزد دارای ویژگی های محلی و بومی هستند که قبل از دورۀ ایلخانی در این ناحیه رواج داشته است و ریزش شیوه های معماری و تزئین محلی به داخل ساختمان مدرسه با توجه به منابع تاریخی، انکارناپذیر است. مدارس اشتراکات زیادی با معماری مساجد و خانه و خانقاه این دوران دارند. با توجه به این که معمولاً از مدارس به عنوان مدفن استفاده می شود؛ بنابراین می توان این بناها را در گروه مدارس تدفینی دسته بندی کرد و درنهایت طیف های متنوعی از افراد به عنوان بانی نقش اصلی در شکل گیری این مدارس تاریخی داشته اند.

researching the muzaffarids and timurid schools in yazd based on historical texts

since during this era, yazd involve less social vicissitudes and because of the training performance in the middle ages of islam, the tradition of school building that started from the seljuk dynasty in a quiet environment. being away from security concerns and creating relative peace during the middle ages and the high acceptability of building a school has provided the emergence of its construction in the city of yazd. therefore, considering the numerous references to the schools of this era in yazd historical texts and the absence of research on the architecture of the historical schools of this city, the article describes the building features of these ones. answering this question is the purpose of this article: what are the features of school mentioned in the historical texts and what were components of spatialization and arrays of these schools? the research method of this article is based on historical documents and library studies. this is a historicalanalytical research and its main reference is historical sources such as books of ta’rikh-e yazd (history of yazd), ta’rihk-e jadid yazd (new history of yazd) and ja’me’ mofidi. historical schools are explored in this article from the aspects of architecture, decoration, function and constructers. the results of this research show that schools in yazd have local and indigenous features that were prevalent in this area, before ilkhanate dynasty, and the influence of local architectural and decoration methods on the school building is undeniable according to historical sources. schools have a lot in common with the architecture of mosques, houses and khaneqahs (monasteries) considering that schools are usually used as a graveyard, these buildings can be classified as burial schools, and finally, various classes of people have played a major role in building these historical schools as founders.