بنای خشتی قلعه‌داغ، محوطه‌ای مربوط به دورۀ آهن iii در دشت همدان

دشت های شمالی رشته کوه الوند همدان به عنوان بخشی از سرزمین تاریخی ماد و محل پایتخت این دوره شناخته می شود. پژوهش و بررسی برروی استقرارگاه های دورۀ آهن iii (هم زمان با دورۀ ماد) با هدف شناسایی و ترسیم الگویی دقیق از محوطه های این دوره از اهداف نگارندگان در این منطقه بود که طی سال های اخیر به اجرا درآمد. تپه قلعه داغ، یکی از محوطه هایی است که در این پروژه مورد بازبینی و مطالعه قرار گرفته است. محوطۀ قلعه داغ یا آق داش با ارتفاع 2009 متری از سطح دریا، در دامنۀ ارتفاعات کوه اَرجَنی مشرف بر دشت همدان قرار دارد. محوطه، بقایای یک دژ عظیم خشتی در دامنۀ کوهستان الوند است که نخستین بار در سال 1381 ه.ش.، شناسایی و ثبت گردید. قلعه داغ، محوطه ای مربوط به دورۀ آهن iii و شامل یک بنای منفرد و متراکم خشتی است که بخش هایی از دیوارهای اصلی و درگاه های آن قابل مشاهده است. در بنا شواهدی از پرشدگی به صورت لایه ای در فواصل بین پشت بند و بخش بیرونی دیوارها وجود دارد که عامدانه پر شده است؛ با این حال و با وجود تخریب های بسیار، محوطه هنوز مورد مطالعه باستان شناسی قرار نگرفته است. در رابطه با وضعیت محوطه در دامنۀ ارتفاعات دشت همدان پرسش هایی مطرح است که این پژوهش به آن پرداخته است. شیوۀ پژوهش در این نوشتار بر پایۀ بررسی باستان شناسی و مطالعات تطبیقی و مقایسه ای است که نتایج اولیه نشان می دهند، محوطۀ قلعه داغ با قرارگیری در موقعیت خاص جغرافیایی، شیوۀ معماری، سبک شناسی خاص بنا به انضمام پرشدگی بنا، در کنار داده های سفالی مشابهت بسیار به سه محوطۀ شاخص مادی تپه نوشیجان، موش تپه و حاجی خان دارد.

brick building qale-dagh tapeh, site in iron age iii hamedan plain

the northern plains of the alvand mountain range in hamedan are known as part of the median land and the capital of this period. research and study on iron age iii settlements with the aim of identifying and drawing an accurate pattern of the sites of this period was one of the goals of the writers in this region, which was carried out in recent years. qale-dagh tappe is one of the areas that have been reviewed and studied in this research. qale-dagh or aghdash area is located at an altitude of 2009 meters above sea level in the foothills of arjanī mountain overlooking the hamedan plain. the height of the area is 41 meters above the level of surrounding rangelands. the site was first identified and registered in 1381 ah and in 1385 ah in the comprehensive plan of archaeological survey of hamedan city was reviewed. despite much destruction, the site has not yet been studied and archaeologically excavated. qale-dagh is a single period from the iron age iii. it consists of single and dense brick building that can be seen in parts of the main walls and its gates. there is evidence of filling in the gaps between the back and the outside of the walls at an unspecified time. the pottery obtained from the study is small and contains non-significant samples of this period. there are questions about the condition of the area and its function in the heights of the hamedan plain that this study has addressed. the research method in this paper is based on archaeological studies and comparative studies. preliminary results show that qale-dagh area is located in specific geographical location, architectural style, pottery data and compared with other sites of median period such as nush-i-jan tappe, moush tappe and haji khan is a religious place overlooking the capital of med (hegmataneh).