عصر آهن قدیم در حوضۀ بالایی اترک: حلقۀ اتصال استپ‌های شمالی و مناطق داخلی فلات ایران

تمرکز فعالیت ها و کاوش های انجام شده در محوطه های عصر آهن ایران در یک -چهارم شمال غربی ایران است. جایی که غرب، شمال غرب، شمال مرکز و نیمۀ غربی باریکۀ ساحلی دریای مازندران را شامل می شود. نکتۀ مهم آنجا است که مبنای گاه نگاری عصر آهن در ایران نیز براساس کاوش چند محوطه در بخش کوچکی از شمال غرب و تعمیم آن به تمام ایران است. به این ترتیب با نگاهی به فعالیت های باستان شناسی عصر آهن مشاهده می کنیم نیمۀ شرقی ایران و به ویژه شمال شرق بسیار ناشناخته است. شمال شرقی ایران از دیرباز محل ورود اقوام کوچ روی استپ های شمالی آسیا به مناطق داخلی فلات ایران بوده است. قدیمی ترین اقوامی که براساس منابع نوشتاری به فلات ایران وارد شده اند، اقوام موسوم به «هندوایرانی»یا «آریایی»هستند که از استپ های شمال آسیا به سمت جنوب آمده و در سرزمین گسترده ای از کوه های پامیر تا آناتولی پراکنده شدند. بسیاری از پژوهشگران حرکت تدریجی این اقوام را از هزارۀ دوم پیش ازمیلاد می دانند. دوره ای که تقریباً با عصر آهن در منطقه هم زمان است. ولی عملاً دانسته های ما از عصر آهن شمال شرقی ایران که امروزه تمام استان خراسان شمالی و بخش های شمالی استان خراسان رضوی را شامل می شود، ناچیز است. در این پژوهش تلاش می شود براساس جدیدترین پژوهش ها تصویری از عصر آهن بخشی از شمال شرقی ایران، با تاکید بر حوضۀ بالایی اترک، ارائه شود. براساس بررسی و شناسایی انجام شده در این حوضه، عصر آهن حوضۀ بالایی اترک جزو فرهنگ یاز 1 است.

the early iron age in upper atrak basin: connection ring of northern steppes and the interior of the iranian plateau

the concentration of activities and sites iron age excavations carried out in iran in the quarter-northwest iran. it covers the west, northwest, north of the center, and the west bank of the caspian sea. the important point is that the chronological basis of the iron age in iran is also based on the excavation of several sites in a small part of the northwest and its extension to the whole of iran. thus we see the iron age archaeological activities at the eastern part of iran and especially north east is very unknown. iran has long been the entry point for people without a nomadic component steppes of northeastern north asia region is the iranian plateau. according to written sources the oldest nations that have entered the iranian plateau, known as the indo-iranian or aryan tribes from the steppes of northern asia to the south and in the land of the pamir mountains to anatolia widely dispersed. many scholars consider the gradual movement of these tribes to be from the second millennium. a period that is almost synonymous with the iron age in the region. but our knowledge of the iron age northeastern iran today virtually all north khorasan province and the northern part of khorasan razavi province involved is negligible. this paper is based on the latest research picture of the iron age northeastern part of the country, with emphasis on the upper basin atrak be provided. according to the study and identification carried out in this basin, the iron age of the upper atrak basin is part of the yaz 1 culture.