بررسی جایگاه مزارع مسکون تاریخی ایران در نظام میراث کشاورزی با اهمیت جهانی (giahs)

در دهه های اخیر مفاهیم مرتبط با میراث فرهنگی در گسترۀ وسیع تری موردبررسی قرارگرفته و میراث کشاورزی به دلیل تاثیر فراوان در معیشت، امنیت غذایی و اقتصاد جهانی به عنوان یک مفهوم از میراث فرهنگی پذیرفته شده است. این توجه از سال 2002 تا 2018م. موجب شده تا فائو، نظامی تحت عنوان «میراث کشاورزی با اهمیت جهانی (giahs)»را تدوین و براساس آن آثار مرتبط با میراث کشاورزی جهانی را معرفی نماید. در کمیتۀ جیاس، پنج معیار برای قرارگیری آثار در فهرست میراث کشاورزی با اهمیت جهانی معرفی شده است؛ تنوع زیستی، دانش و فنون سنتی، ارزش های فرهنگی و اجتماعی، معیشت و امنیت غذایی و چشم انداز بصری، پنج معیار معرفی شده از جیاس هستند که این پژوهش سعی کرده بر پایۀ آن ها مزارع تاریخی در اقلیم مرکزی ایران را مورد ارزیابی قرار دهد. مزارع تاریخی یک نظام کارآمد تولید کشاورزی با ویژگی های معماری، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در گذشته بودند که بقایای آن درحال حاضر وجود دارد. مسالۀ اصلی پژوهش، رشد روزافزون ویرانی مزارع در اثر تغییرات اقلیمی، مهاجرت مالکان و ذی مدخلان و عدم آگاهی جوامع دربارۀ ماهیت آن هاست. هدف پژوهش، معرفی مزارع تاریخی ایران به عنوان نظام میراث کشاورزی با اهمیت جهانی است؛ بنابراین سعی می شود با رهیافت تفسیری و راهبرد تفسیری تاریخی به موضوع نزدیک شد و در قالب مطالعات میدانی و سندپژوهی به پرسش های تحقیق دربارۀ جایگاه مزارع تاریخی ایران در انطباق با نظام های میراث جهانی کشاورزی پاسخ داد. این پژوهش به این نتیجه رسیده است که قابلیت های مزارع مسکون تاریخی بر معیارهای جیاس منطبق است و دبیرخانۀ جیاس می تواند در گام نخست، به شناسایی مزارع تاریخی در ایران بپردازد؛ و سپس برای تهیۀ پروندۀ ثبت جهانی آن ها اقدام نماید. با این عمل بسیاری از مزارع مسکون تاریخی به عنوان بخش وسیعی از میراث کشاورزی ایران در مسیر صیانت پویا قرار خواهند گرفت.

studying the position of iran’s historic farmsteads in the agricultural heritage system of global importance (giahs)

in recent decades, cultural heritage-related concepts have been widely investigated, and agricultural heritage has been adopted as a concept of cultural heritage because of its contribution to livelihoods, food security, and the world economy. this consideration from 2002 to 2018 led the food and agriculture organization (fao) to develop a framework known as globally important agricultural heritage systems (giahs) and to introduce global agricultural heritage sites accordingly. the giahs committee presented five criteria for incorporating the sites in the list of globally important agricultural heritage. biodiversity, local awareness and techniques, socio-cultural values, food and livelihood security, and visual landscape were included in the five categories; thus, this article aims to evaluate historic farmsteads in the central iranian regions. historic farmsteads were thought-about an efficient agricultural production system characterized by architectural, economic, social, and cultural features in the past, the traces of which are still available. the main research subject concerns the growing destruction of farms following climate changes, the migration of owners and beneficiaries, and the lack of community knowledge about their nature. the research main goal is to introduce iranian historical farmsteads as a globally vital agricultural heritage system. thus, the research seeks to investigate the issue through an interpretive approach and an interpretive strategy and to use field studies and document research to respond to research questions on iranian historical farmsteads in conjunction with global agricultural systems. this research concludes that the potentials of historical farmsteads meet giahs standards. the giahs secretariat can also identify the iranian historic farmsteads in the first stride and then register them internationally. it will help many historical farmsteads as a large part of the iranian agricultural heritage to be dynamically conserved.