ایل‌راهِ خلیل‌آباد-نوم‌کول: ایل‌راهی از دورۀ صفوی در شرق لرستان (شهرستان الیگودرز)

شهرستان الیگودرز ازجمله مناطق سردسیری واقع‌در شرق استان لرستان است. وجود مراتع سرسبز، ارتفاع زیاد، منابع آبی فراوان در الیگودرز و هم‌جواری این منطقه با دشت خوزستان، بستری مناسب برای شکل‌گیری زندگی کوچ‌نشینی در این منطقه را فراهم کرده است. از دوران پیش‌ازتاریخ تاکنون این منطقه به‌وسیلۀ تعدادی ایل‌راه به مناطق پست شمال خوزستان متصل ‌می‌شده است. یکی از این ایل‌راه‌ها، ایل‌راه موسوم به «خلیل‌آباد/ نوم‌کول» است که از یک مسیر سخت‌گذر در حاشیۀ رودخانه‌های خروشان «بختیاری» و «سرخاو» عبور می‌کند. این ایل‌راه در دوران متاخر اسلامی عمدتاً مورداستفاده طوایفی از شاخۀ چهارلنگ ایل بختیاری بوده است که ییلاق را در بخش شمال‌شرق لرستان، یعنی در الیگودرز و ازنا و در دامنه‌های اشترانکوه و قالی‌کوه، و قشلاق را در سردشت، لالی و اطراف دزفول می‌گذراندند. باتوجه به این‌که این جاده و آثار مسیر آن تاکنون مطالعه و معرفی نشده است، انجام پژوهشی مستقل برای شناسایی و معرفی آن‌ها لازم و ضروری بود. هدف پژوهش حاضر آن است که با اتکاء بر شواهد باستان‌شناسی حاصل از بازدیدهای میدانی، ضمن معرفی این ایل‌راه و آثار موجود در مسیر آن، تاریخ شکل‌گیری این ایل‌راه و تاسیسات مرتبط با آن را مورد ارزیابی و تحلیل قرار دهد. پرسش اصلی پژوهش این است که، چه شواهد باستان‌شناختی از این ایل‌راه باقی‌مانده است و کیفیت آثار باقی‌مانده چگونه است؟ یافته‌های پژوهش ازطریق بازدید میدانی فراهم آمده است. در نتیجۀ این بررسی چهار پل، بخش زیادی از جادۀ سنگ‌فرش، یک گورستان و یک کتیبه شناسایی شد که مطالعۀ آن‌ها نشان می‌دهند این جادۀ سنگ‌فرش و مجموعۀ آثار مسیر آن در دورۀ صفویه با حمایت سران طوایف چهارلنگ ایل بختیاری درراستای تسهیل کوچ فصلی عشایر ساخته شده است.

nomadic road of khalilābad-nomkol: a nomadic road from safavid period in east of lorestan (aligudarz county)

aligudarz county is one of the cold regions of lorestan province, which is located in the east of the lorestan province. green pastures, high altitude, abundant water resources and the proximity of this region to the khuzestan plain have provided a suitable conditions for the formation of nomadic life in this region. from prehistoric times, this region is connected to the lowland areas of northern khuzestan by many nomadic roads. one of this nomadic roads is khalilābad/nomkul which passes through a difficult path along the roaring rivers bakhtiari and sarkhao. during the late islamic century this road have been used by tribes of bakhtiari tribe federation which they spent the summer in the northeastern part of lorestan, ie in aligudarz and azna, and on the slopes of oshtrankooh, qalikuh and winter in lali and around dezful. due to the fact that this road have not been studied so far and have not been well introduced, independent research was necessary to identify and introduce them. the purpose of this study is to introduce this road and evaluate and analyze the history of the formation of related facilities based on archaeological evidence. the main question of the research is what archeological evidence remains from this road and what period do these works belong to? research findings are provided through field works. as a result of this study, four bridges, a large part of the cobblestone road, a cemetery and an inscription were identified. the study of these works shows that this road and the collection of works of its route was built in the safavid period.