تاملی نو بر قفل‌های دورۀ صفویه ازمنظر فرم، نقش و عملکرد

هنر و صنعت قفل‌سازی هم‌چون دیگر هنرهای فلزی ایران به نوعی بازتاب آداب، عقاید و سنن مردم این سرزمین است. این هنر، درآمیختگی ظریفی از زیبایی‌شناسی با فولاد و آهن است و درنهایت به هم‌نشینی قابل‌تامل هنر و صنعت می‌انجامد؛ از ‌این‌رو، می‌توان دریافت که با مقوله‌ای ارزشمند مواجه هستیم که ظرفیت‌های گوناگون بصری، فرمی و زیبایی را در خود نهفته دارد. هدف از انجام این پژوهش، ضمن دسته‌بندی قفل‌ها و ویژگی‌های فرم و نقش، شناخت قابلیت‌ها و کارکردهای متفاوت، به رمزگشایی نقوش و سنت‌ها و باورهای پیرامون آن‌ها می‌پردازد. پرسش اصلی پژوهش و مطرح در مورد این موضوع آن‌ است که، نقش‌مایه‌های قفل‌های دورۀ صفویه از کجا اقتباس شده است؟ ویژگی‌های فرمی و مفهومی نقوش به‌کاررفته در قفل‌های دورۀ صفویه چگونه است؟ و تا چه میزان با جنبه‌های اعتقادی دورۀ صفویه ارتباط دارد؟ این پژوهش از نوع بنیادی و به‌لحاظ ماهیت به شیوۀ توصیفی-تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات به‌صورت میدانی و کتابخانه‌ای و با تکیه‌بر توصیف، تحلیل و تاریخ خواهد بود. در این‌گفتار، سعی‌بر این بوده است که بیان نماید در دورۀ صفویه قفل علاوه‌بر جنبۀ حفاظتی کاربردی) برخوردار از جنبۀ آئینی بوده و رابطۀ مستقیم و تنگاتنگ با سنت اسلامی داشته است. بنابراین با تحلیل نقوش و کتیبه‌های به‌جای مانده بر قفل‌ها می‌توان دریافت که نقوش براساس کارکرد قفل، توسط هنرمند ابتدا انتخاب و سپس طراحی شده‌اند. بر این‌اساس می‌توان کارکرد کاربردی، کارکرد مذهبی و کارکرد طلسم‌گونۀ برای قفل‌های این دوره مطرح نمود.

symbolism of safavid locks from the perspective of form and role

the art industry of locksmithing, like other metal arts in iran. is a kind of reflection of the customs. beliefs and traditions of the people of this land. this art is in a delicate fusion of aesthetics with steel and iron, and finally leads to a thoughtful accompaniment of art and craft. therefore, it can be understood that we are facing a valuable category that has various visual, formal and aesthetic capacities. the purpose of this research, while categorizing locks and features of form and role, recognizing different capabilities and functions, is to decipher the patterns and traditions and beliefs around them. the main research questions and raised about, this is where the designs of safavid locks were adopted? what are the formal and conceptual characteristics of the designs used in the locks of the safavid periods? and to what extent is it related to the doctrinal aspects of the safavid period? this research is of a fundamental type and is descriptive and analytical in nature. the method of collecting information will be field and library based on description analysis and history.  in this study, an attempt has been made to show that in safavid era, locking, in addition to the protective aspect (practical), had a ritual aspect and had a direct and close relationship with the islamic tradition. the mental concepts of the craftsman artist also played a role in a making the locks. which often contain symbolic information, besides being made based on culture and custo.