کتیبه‌های پهلوی آتشکدۀ ویگل، شواهدی‌بر فروزان بودن آتشکدۀ ویگل در قرون نخستین اسلامی

محوطۀ تاریخی ویگل و هراسکان در شهرستان آران و بیدگل در شمال استان اصفهان واقع‌شده است. مطالعات باستان‌شناسی فصل اول این محوطه منجر به شناسایی بخش چهارطاقی یک آتشکده و قسمتی از راهروی طواف آن گردید. فصل دوم کاوش آتشکده در جهت شناسایی سایر فضاها در اطراف بخش مرکزی آتشکده بود. مطالعات باستان‌شناسی مشخص ساخت از آنجا که این آتشکده در بافت شهری ساخته شده است، نسبت به آتشکده‌هایی که دور از محوطه‌های استقراری ساخته شده‌اند، اهمیت بیشتری دارد. به‌جز شواهد معماری، عناصر مذهبی و تزئینی گچی یافت‌شده در این آتشکده، شناسایی چند کتیبۀ پهلوی ساسانی برروی دیوارهای راهروی طواف شرقی آتشکده و کشف سفال‌نوشته‌های پهلوی (استروکا) بر اهمیت آن افزود. کتیبه‌های پهلوی برروی ازاره‌های گچی و دیوارهای با پوشش گل اُخری به خطی خوش نگاشته شده‌اند و متاسفانه به‌جز چند کتیبه بیشتر آن‌ها قابل‌خوانش نیست و نیازمند پژوهش گسترده‌ای است. گردآوری اطلاعات دربارۀ آتشکدۀ ویگل و کتیبه‌های پهلوی آن به‌شیوۀ میدانی صورت‌گرفته و روش پژوهش براساس مطالعات زبان‌شناسی و توصیفی-تحلیلی است. پرسش‌های اصلی پژوهش عبارتنداز: محتوای کتیبه‌های پهلوی چیست و چه مضامینی را شامل می‌شود؟ تاریخ تخمینی نگارش این کتیبه‌ها چه بازۀ زمانی را شامل می‌شود؟ با توجه به مطالعات زبان‌شناسی و باستان‌شناختی صورت‌پذیرفته، قرارگیری این کتیبه‌ها در داخل فضای آتشکده، مضامین کتیبه‌ها سویۀ مذهبی دارند و با توجه به نظر پژوهشگران حوزۀ زبان‌های باستانی این کتیبه‌ها احتمالاً در قرون اول و دوم هجری‌قمری نگاشته شده‌اند. با توجه به تاریخ‌گذاری کتیبه‌ها به‌نظر می‌رسد آتشکدۀ ویگل که از روزگار ساسانی حیات داشته، تا قرون اولیۀ هجری‌قمری فروزان و دارای اعتبار بوده و پس از آن با اشاعۀ دین اسلام به‌مرور این آتشکده دستخوش تغییرات ساختاری و هویتی شده و احتمالاً در قرن شش هجری‌قمری بر اثر رخ‌دادهای تاریخی برای همیشه متروک گردیده است.

the sassanian pahlavi inscriptions of vigol fire temple; evidences of the burning fire temple of vigol in the early islamic centuries

the historical site of vigol and haraskan is located near aran and bidgol city in the north of isfahan province. the archaeological studies of the first season of this site led to the identification of the central part of a fire temple and a small part of its circumambulation corridor. the second season of the archeological exploration in the fire temple was to identify other spaces around the central part of the fire temple. archaeological studies revealed that since this fire temple was built in the urban context, it is more important than the fire temples that were built away from settlement areas. beside architectural evidences, religious elements and decorative stucco relics found in this fire temple, the identification of several sassanid pahlavi inscriptions on the walls of the eastern circumambulation corridor of the fire temple and two ostracons added to its importance. pahlavi inscriptions founded on stucco plaster of the dado which are written in a beautiful handwriting. unfortunately, except for a few inscriptions, most of them cannot be read and require extensive research. in this research data collection about vigol fire temple and its pahlavi inscriptions was done by field methods and linguistic and descriptive-analytical studies. the main questions of the research are: what is the content of pahlavi inscriptions and what themes do they include? what period of time does the estimated date of writing these inscriptions include? given to linguistic and archeological studies, the placement of these inscriptions inside the fire temple, the content and of them has religious themes, and according to their writing style, these inscriptions were probably written in the 7th and 8th centuries ad. according to the dating of the inscriptions, it seems that the fire temple of vigol had a high reputation until the early islamic centuries and was probably abandoned forever in the first of 9th ad century.